Biohacking – co to jest i jak może poprawić nasze zdrowie?

Biohacking stanowi koncepcję o szerokim zakresie: obejmuje różnego rodzaju praktyki zmierzające do optymalizacji działania naszego organizmu, poprawy zdrowia, wydolności, a także funkcji umysłowych. Dla osiągnięcia tego celu wykorzystuje wiedzę z wielu dziedzin, takich jak m.in. dietetyka, biologia i genetyka, włączając w to również nowinki technologiczne. Z wielu rozwiązań, które mieszczą się w ramach biohackingu, korzystamy na co dzień i to nie od dziś, jedynie nie zdajemy sobie z tego sprawy. Mowa tu np. o przyjmowaniu suplementów diety. 

Co wchodzi w skład tej koncepcji? Które z tych rozwiązań wymagają większego namysłu i ostrożności? O tym poniżej.

Biohacking – co to jest?

Biohacking jest stosunkowo nowym zagadnieniem, które stało się popularne w odpowiedzi na trend poprawy jakości życia oraz długowieczności. Pojęcie to stosuje się  w odniesieniu do różnorodnych metod, których zastosowanie może pomóc nam w poprawie naszej sprawności i wydajności. Istotę koncpecji biohackingu stanowi zatem optymalizacja funkcjonowania organizmu człowieka, do czego dochodzi się w drodze polepszenia:

• stanu zdrowia;
• samopoczucia;
• sprawności fizycznej;
• funkcji poznawczych.

Dochodzą do tego również działania mające na celu wydłużenie ludzkiego życia.

Warto wspomnieć, że po triki biohackingu sięga się także dla uzyskania określonych efektów, takich jak np. utrata zbędnych kilogramów.

Różnorodne rozwiązania koncepcji „hakowania” organizmu pochodzą z takich dziedzin naukowych jak:

• biologia;
• dietetyka;
• genetyka;
• neuronauka.

Ideą przewodnią biohackingu jest próba samodzielnej zmiany i/lub modyfikacji określonych aspektów funkcjonowania naszego organizmu. Wśród dostępnych metod istnieją takie, które stosujemy każdego dnia, nawet nie zdając sobie sprawy, że mieszczą się pod pojęciem “hakowania”. Zaliczyć do nich można wspomniane już przyjmowanie suplementów diety, ale też np. prowadzenie zdrowego trybu życia w drodze zmian w diecie lub poprawy higieny snu. Tego typu działania są naszym sposobem na takie oddziaływanie na ciało, żebyśmy i czuli się lepiej, i cieszyli się lepszym stanem zdrowia.

Trzeba przy tym wiedzieć, że nie wszystkie metody z zakresu biohackingu są równie jednoznaczne.Pod pojęciem tym mieszczą się bowiem również bardziej specjalistyczne techniki, takie jak specyfiki służące stymulacji pracy mózgu, badania genetyczne, a także zaawansowane rozwiązania technologiczne, m.in. czujniki biometryczne, implanty czy smartwatche.

Dieta – główny filar biohackingu

Centralny punkt biohackingu stanowi dieta. Kluczowym elementem jest wprowadzenie zmian w codziennym jadłospisie, zażywanie ukierunkowanych, profesjonalnych suplementów czy np. doświadczenia z postem przerywanym. Wspólny mianownik tego typu działań to usprawnienie metabolizmu, a także polepszenie wydolności fizycznej i umysłowej człowieka.

Wśród najpopularniejszych i modnych trendów żywieniowych biohackingu wyróżnić można m.in.:

1. Post przerywany (ang. Intermittent Fasting, IF) – istotę tego podejścia dietetycznego stanowi ograniczenie czasu spożywania posiłków do określonego zakresu godzin. Zgodnie z założeniami tej metody jest ona najefektywniejsza, jeżeli pościmy co najmniej 14 godzin w ciągu dnia. Oznacza to, że nasze tzw. okno żywieniowe wynosi 10 godzin, czyli trwa np. od godziny 7:00 rano do 17:00 po południu. Taki sposób odżywiania ma usprawnić nasz metabolizm, ograniczyć stany zapalne w organizmie, a także przyczynić się do regeneracji komórek oraz długowieczności.
2. Dieta paleo – sednem tej metody żywienia jest żywność nieprzetworzona, jej źródło stanowi bowiem sposób, w jaki odżywiali się nasi przodkowie. Podstawowe zasady tej diety to znaczne ograniczenie spożycia zarówno pokarmów wysokoprzetworzonych, jak i cukrów prostych.
3. Dieta ketogeniczna – jest bardzo popularnym od jakiegoś czasu podejściem dietetycznym, którego bazę stanowi wysokie spożycie tłuszczów przy jednoczesnej minimalnej ilości węglowodanów. Celem tak skomponowanego jadłospisu jest wprowadzenie się w metaboliczny stan zwany ketozą, kiedy to organizm zaprzestaje czerpania energii z węglowodanów i glukozy, jako główne jej źródło uznając tłuszcze. W efekcie dochodzi do ich efektywnego spalania. Są osoby, u których przejście na dietę keto sprzyja poprawie koncentracji i funkcji poznawczych, a do tego stabilizuje poziomu glukozy we krwi.
4. Dieta śródziemnomorska i niskowęglowodanowa – jej podstawą są produkty świeże, a do tego błonnik, orzechy i oliwa z oliwek. Odżywianie się tą metodą przynosi wiele korzyści w kontekście zdrowia serca i układu nerwowego.

Każdy z przedstawionych sposobów odżywiania się ma zarówno swoich zagorzałych zwolenników, jak i tych, którzy są mu przeciwni, krytykując określone aspekty. Warto mieć zatem na uwadze, że choć są badania potwierdzające korzystne oddziaływanie wymienionych diet na organizm, to jednak nie każdy z nas reaguje nań tak samo. To, co jest istotne i co się zaleca, stanowi dobór podejścia dietetycznego zarówno do naszych indywidualnych potrzeb, jak i predyspozycji.

Optymalizacja funkcjonowania mózgu

Innym kluczowym elementem koncepcji biohackingu jest optymalizacja funkcjonowania naszego mózgu. W jej zakresie mieszczą się m.in.:

• dobry jakościowo sen – dbałość o szeroko pojętą higienę snu, odpowiednie jego godziny, wykorzystanie różnego typu metod relaksu oraz suplementacja melatoniny i/lub magnezu;
• tzw. treningi poznawcze – nauka języków obcych, rozwiązywanie krzyżówek, łamigłówek czy sudoku, gry strategiczne, czyli praktyki sprzyjające poprawie funkcji kognitywnych;
• ekspozycja na światło – wykorzystanie terapii światłem – czerwonym i niebieskim – w celu usprawnienia pracy mózgu i poprawienia rytmu dobowego;
• ćwiczenia oddechowe – świadome, uważne oddychanie obniża poziom odczuwanego stresu, może polepszyć naszą koncentrację, a do tego ma korzystny wpływ na plastyczność mózgu.

Jeśli chodzi o biohacking mózgu, do spopularyzowania tej idei przyczynili się niektórzy znani podcasterzy. Jednym z nich jest Andrew Huberman, profesor neurobiologii na Uniwersytecie Stanforda, prowadzący podcast Huberman Lab. Precyzyjnie przedstawia on sposoby na poprawę funkcjonowania naszego mózgu: omawia wartość i ważność takich aspektów naszego życia, jak sen, aktywność fizyczna, a także ekspozycja na naturalne światło. Zagadnieniem, jakie poddaje badaniom naukowym, jest znaczenie serotoniny i dopaminy zarówno w procesie uczenia się, jak i motywacji. Szczególne zainteresowanie i popularność uzyskał odcinek podcastu, w którym profesor skoncentrował się na temacie optymalizacji snu. To, co zostało w nim podkreślone, to duża rola porannego wystawiania się na działanie światła słonecznego oraz wystrzeganie się światła niebieskiego w godzinach wieczornych.

Suplementacja w biohackingu

Jeżeli chodzi o przyjmowanie suplementów, aspekt ten jest w najwyższym stopniu kontrowersyjny w koncepcji biohackingu. Istnieją co prawda preparaty wyraźnie wspomagające nasze zdrowie, jednak przy wyborze formy suplementacji istotne jest zwrócenie bacznej uwagi zarówno na jakość składników, jak i uregulowanie prawne. Pamiętajmy, że suplementy powinny być dobierane indywidualnie, ponieważ stosowanie nieodpowiednich może skutkować wystąpieniem działań niepożądanych.

Z czego wynikają problemy w kontekście suplementacji?

1. Niewystarczająca kontrola lub jej brak: zarówno produkcja, jak i dystrybucja wielu suplementów nie jest objęta tak rygorystycznymi regulacjami jak leki. Niestety jest to prosta droga do wystąpienia takich nieprawidłowości, jak niezgodność składu preparatu czy obecność w nim zanieczyszczeń.
2. Brak badań klinicznych: niestety większość środków suplementujących nie podlega restrykcyjnym badaniom pod kątem bezpieczeństwa i skuteczności.
3. Ryzyko interakcji: nieodpowiednia i nieprzemyślana suplementacja stanowi ryzyko w kontekście potencjalnego wpływu na metabolizm przyjmowanych leków. Dodatkowo może również wywołać niepożądane skutki uboczne.

Dobór odpowiedniej suplementacji

Stosowanie suplementów może przynieść realne korzyści dla naszego zdrowia i samopoczucia, jednak aby tak się stało i aby były one dla nas w pełni bezpieczne, warto kierować się kilkoma wskazówkami:

• wybierajmy suplementy zarejestrowane jako leki, a dokładnie leki OTC (ang. Over-the-Counter), czyli dostępne bez recepty; dopuszczenie do produkcji takich preparatów ma miejsce według ścisłych regulacji;
• decyzję o suplementacji dobrze jest skonsultować z lekarzem – pozwoli to uniknąć ewentualnych interakcji z lekami przyjmowanymi przez nas na stałe;
• wybierając preparat, sprawdźmy, czy jest certyfikowany – oferta na rynku jest szeroka, lepiej jest więc zdecydować się na suplementy z atestami towarzystw farmakologicznych, np. z Certyfikatem GMP;
• lepiej wystrzegać się specyfików z niepewnym składem, szczególnie jeśli promuje się je jako działające cuda, dające szybkie i spektakularne efekty.

Biohacking i kontrowersje wokół niego

Co istotne, nie każda z metod biohackingu cieszy się poparciem i akceptacją naukowców. Szczególne kontrowersje wywołują zwłaszcza niektóre radykalne praktyki, do których należą terapie hormonalne, modyfikacje genetyczne czy zażywanie nieregulowanych substancji. Koncepcja “hakowania” organizmu wzbudza ogromne zainteresowanie, a nawet pewien rodzaj fascynacji, i z pewnością jest w niej duży potencjał. Niemniej jednak niektóre spośród jej podejść – zwłaszcza w przypadku nieodpowiedniego i niekontrolowanego sposobu ich stosowania – mogą nie tylko spowodować uszczerbek na zdrowiu, ale i nawet doprowadzić do śmierci.

Do potencjalnych zagrożeń i ryzykownych przypadków, których następstwem były gorące debaty w kręgach naukowych i medycznych, należą:

1. Nieprzewidywalne następstwa stosowania określonych substancji.

Wielu amatorów biohackingu decyduje się na przyjmowanie tzw. nootropów. Są to związki mające jakoby skutkować poprawą funkcji poznawczych, do których zaliczamy m.in. koncentrację, pamięć i kreatywność. Co ważne, duża część tego typu substancji nie została w żaden albo w wystarczający sposób przebadana. Przyjmowanie ich pociąga więc za sobą poważne ryzyko wystąpienia groźnych skutków ubocznych. Jak przestrzega wielu lekarzy, długookresowe przyjmowanie takich specyfików może się wiązać nie tylko z wyczerpaniem organizmu, ale i trwałymi uszkodzeniami układu nerwowego.

2. Nieracjonalne diety i ekstremalne formy poszczenia

Zdarza się, że niektóre z osób zainspirowanych ideą biohackingu dokonują ryzykownych wyborów żywieniowych – a nawet w drastyczny sposób eksperymentują na sobie. Za ostrzeżenie przed takimi nieprzemyślanymi i niemądrymi działaniami może posłużyć przypadek mężczyzny, który chcąc odmłodzić swój organizm, zastosował ekstremalną formę diety ketogenicznej wraz z całkowitym postem przez 10 dni. Niewiele brakowało, żeby przypłacił to życiem, ponieważ w efekcie takiego reżimu dietetycznego silnie się odwodnił, wystąpiły też u niego zaburzenia elektrolitowe oraz tzw. kwasica ketonowa.

Krótko mówiąc, biohacking, jak i wiele innych znanych podejść i koncepcji, wymaga umiaru i zdrowego rozsądku.

Podsumowanie

Jeżeli interesuje nas biohacking, musimy wiedzieć, że rzeczywiście może on wpłynąć na nasz organizm pozytywnie i przynieść liczne korzyści – jednak będzie tak tylko wtedy, gdy zastosujemy go z rozsądkiem i bazując na dowodach naukowych. W żadnym wypadku nie powinno się eksperymentować na własnym ciele, próbować radykalnych metod i to bez konsultacji lekarskiej. Pamiętajmy, że zlekceważenie tej zasady może skończyć się poważnym uszczerbkiem na zdrowiu, a w pewnych przypadkach nawet śmiercią. Jako że wiele podejść w ramach biohackingu nie jest uregulowanych prawnie, niektore osoby decydują się na drastyczne rozwiązania. Narażają się tym samym na poważne ryzyko, nie poddając się odpowiedniemu nadzorowi medycznemu.

Biohacking z pewnością stanowi interesującą i zarazem intrygującą dziedzinę, którą możemy się posłużyć, chcąc zoptymalizować swoje zdrowie. Niektóre metody tej koncepcji,takie jak np. odpowiednia, indywidualnie dobrana dieta, właściwa higiena snu i regularna aktywność fizyczna, z pewnością przyniosą nam wymierne korzyści.

Jednak przyjmowanie nadmiernej ilości niewiadomego składu i pochodzenia suplementów czy np. uciekanie się do innych nieprzebadanych i nieudokumentowanych naukowo metod jest dużym ryzykiem. Podstawę sukcesu stanowi podejście do biohackingu w sposób świadomy, z dużą dozą zdrowego rozsądku, opierając się na badaniach naukowych i konsultacjach ze specjalistami.

Zapraszamy także do przeczytania podobnych tematycznie artykułów:

• Popularne diety „detoksy” i suplementy diety – czemu lepiej ich nie stosować
• Cudowny sposób na bezsenność
• Czym jest post i jak wpływa na zdrowie

Źródła

1. https://diag.pl/pacjent/artykuly/biohacking-jak-moze-wplynac-na-poprawe-twojego-zdrowia/ [dostęp: 13.05.2025]
2. https://www.medonet.pl/lepsze-zdrowie-dluzsze-zycie/profilaktyka-zdrowotna,biohacking—na-czym-polega–jak-hakowac-cialo–by-dzialalo-na-wysokich-obrotach-,artykul,73664090.html [dostęp: 13.05.2025]