Lasoterapia,terapia lasem i kąpiel leśna – o czym mowa i dlaczego warto spróbować?

Choć może nam się to wydawać nieprawdopodobne, mieszkańcami miast jesteśmy tak naprawdę stosunkowo od niedawna. Wcześniej natomiast, i to przez setki lat, bliskim nam jako gatunkowi środowiskiem życia był las. Choć żywność i woda są teraz powszechnie i łatwo dostępne w sklepach, to jednak istnieje jeszcze wiele naturalnych procesów wspierających zdrowie, z których zrezygnowaliśmy, oddalając się od natury. Dlatego nauczenie się lub ponowne nawiązanie kontaktu z przyrodą staje się niezbędne do tego, by radzić sobie we współczesności. Służą temu kąpiele leśne i lasoterapia.

Terapia lasem – o co chodzi?

Terapia lasem, czy też lasoterapia, stanowi nowatorską koncepcję dotyczącą zdrowia i dobrego samopoczucia. Chodzi w niej o to, by uzyskać poprawę w obu tych aspektach, wykorzystując do tego celu naturalne właściwości lasu. Filarem tego podejścia jest nawiązanie kontaktu z naturą, co ma za zadanie pobudzić nasze zmysły i umożliwić nam odprężenie i głęboki relaks. Barwy, zapachy i dźwięki, jakie roztacza przyroda, mają w tym zakresie fundamentalne znaczenie i są nam wyraźnie pomocne w uwolnieniu się od wszechobecnego stresu i napięcia.

Lasoterapia ma na nas bardzo korzystne oddziaływanie – wspiera zarówno nasze ciało, jak i umysł. Czujemy przypływ energii, polepsza się nasza koncentracja, odstresowujemy się. W dłuższej perspektywie czasu, przy systematycznym korzystaniu z leśnej kuracji, odczuwamy długofalowe benefity, takie jak np. lepsza jakość naszego snu, poprawa odporności, a także wzrost subiektywnego poczucia zadowolenia i szczęścia. Terapia lasem stanowi więc prawdziwe dwa w jednym – i przyjemność, i skuteczne remedium na potencjalne niedomagania zdrowotne.

Lasoterapia a kąpiel leśna

Kąpiel leśna (z jap. shinrin-yoku) to współczesna praktyka wywodząca się z Japonii, polegająca na świadomym przebywaniu w lesie z pełnym zaangażowaniem wszystkich zmysłów. Skupia się na doświadczaniu środowiska naturalnego w sposób uważny i skupiony na “tu i teraz”, wspierając proces wewnętrznego wyciszenia, redukcję stresu oraz poprawę dobrostanu psychofizycznego.

W krajach azjatyckich praktyka ta zapoczątkowała nowy nurt w medycynie. Powstały dedykowane mu centra zdrowia, leśne trasy, a korzystającym z kąpieli zapewniono odpowiednią  opiekę medyczną.

Lasoterapia, czyli terapia leśna, terapia lasem, oznacza natomiast kąpiele leśne, ale z tą różnicą, że poparte dowodami naukowymi. Na ogół terminy te używa się synonimicznie, jednak drugi ma charakter bardziej specjalistyczny – odnosi się do zbadanych sposobów, w jakie kontakt z lasem poprawia samopoczucie i ogólne poczucie dobrostanu. W zakres lasoterapii wchodzą badania z takich dziedzin medycznych jak m.in.:

• immunologia;
• endokrynologia;
• psychiatria;
• psychologia;
• medycyna wewnętrzna;
• pediatria;
• zdrowie publiczne i inne.

Istota lasoterapii

Wpływ lasu na zdrowie człowieka ma złożony, wieloaspektowy charakter – obejmuje m.in. oddziaływanie:

• percepcyjne, czyli na nasze zmysły – zapachy, światło, dźwięki, dotyk, smak;
• fizyczne, np. oczyszczone i świeże powietrze za sprawą jonizacji;
• biochemiczne – wpływ olejków eterycznych i fitoncydów, czyli związków wiruso-, bakterio- i grzybobójczych;
• relacyjne, tj. kontakt zarówno z innymi organizmami, jak i z otoczeniem;
• emocjonalne, działające kojąco i sprzyjające kreacji;
• duchowe – świadomość, że obcujemy z całością, której część stanowimy.

Na czym dokładnie polega działanie terapii lasem?

1. Biologiczne cząsteczki unoszące się w atmosferze – należą do nich:

• mikroorganizmy (w szczególności wirusy, bakterie, grzyby);
• organiczne związki chemiczne/zapachowe występujące naturalnie we wszystkich roślinach (np. terpeny) i wydzielane przez nie.

Powietrze w lesie jest nimi nasycone, tym samym różniąc się składem i jakością od tego, którym oddychamy, żyjąc w mieście. Zwykle nawet nie zdajemy sobie sprawy z tego, że funkcjonujemy w sieci złożonych, biologicznych zależności. Wchodzimy w związki z różnorodnymi organizmami wokół nas – tymi, które tworzą makrorzeczywistość ponad nami, a także tymi mikro, które zasiedlają np. nasze jelita lub bytują na powierzchni naszej skóry. To dzięki nim wszystkim pozostajemy pełni zdrowia.

Co ciekawe, im większa bioróżnorodność (tj. im bardziej złożony pod względem gatunków jest las), tym bogatsza mikrobiota. Nasze zdrowie jest wspierane zarówno za sprawą uwalnianych z roślin lotnych substancji organicznych, jak i niektórych szczepów bakteryjnych występujących przy glebie i wewnątrz niej. Wbrew pozorom nadmierna sterylność wcale nam nie służy: brak lub zbyt ubogi kontakt z naturalną mikrobiotą, za częste przyjmowanie antybiotyków oraz przesadna higiena przyczyniają się do obniżenia naszej odporności i występowania alergii.

2. Wrażenia zmysłowe – leśne środowisko oddziałuje na wszystkie nasze zmysły. Działa dobroczynnie zarówno na wzrok, jak i w szczególności na słuch, dotyk czy np. węch. Przynosi nam wiele korzyści, m.in.:

• reguluje pracę centralnego i obwodowego układu nerwowego;
• sprzyja odpoczynkowi kory mózgowej;
• prowadzi do wyciszenia się układu współczulnego, który odpowiada za mobilizację organizmu w sytuacjach stresowych, a współcześnie bywa nadmiernie aktywowany przez natłok bodźców oraz charakterystyczny dla naszych czasów styl życia i niewystarczającą regenerację;
• uaktywnia się układ przywspółczulny, odpowiedzialny za głębokie odprężenie ciała i umysłu;
• przyczynia się do unormowania tętna i ciśnienie krwi;
• sprzyja obniżeniu poziomu przewlekłego stresu i wydzielanego pod jego wpływem hormonu, tj. kortyzolu.

3. Występująca w glebie bakteria Mycobacterium vaccae – mamy z nią do czynienia podczas spacerów w lesie czy nawet pracując w ogrodzie. Działa ona na nas dobroczynnie, wspierając walkę z chorobami skórnymi (przede wszystkim natury autoagresywnej, takimi jak łuszczyca czy atopowe zapalenie skóry), jak też wyczerpaniem i depresją.

4. Fitoncydy – stanowią substancje organiczne, które w celu komunikacji i obrony produkują różne gatunki roślin. Liczne spośród nich wydzielane są przez drzewa (np. iglaki – α-pinen i β-pinen). Dostając się do naszych dróg oddechowych, wykazują działanie wiruso- i bakteriobójcze. Pomagają zwalczyć infekcje, m.in. za pomocą interleukin czy innych czynników przeciwzapalnych. Dodatkowo wspierają one również funkcjonowanie naszego mózgu, chroniąc komórki nerwowe.

5. Wpływ olejków eterycznych – za sprawą swojego działania bakteriobójczego i przeciwzapalnego przyczyniają się do poprawy odporności. Co więcej, umożliwiają nam odprężenie i zregenerowanie się po dużym stresie. Sprzyjają wzrostowi subiektywnego uczucia satysfakcji, odnowy i komfortu.

6. Jonizacja powietrza – w lesie jest ona większa, wykazując korzystniejsze dla naszego zdrowia wartości ujemne.

7. Nasłonecznienie – w środowisku leśnym jego wpływ jest intensywniejszy i w większym stopniu obfituje ono w widmo z zakresu światła niebieskiego i zielonego. Sprzyja to zdrowiu i relaksowi.

8. Niższy poziom wystawienia na oddziaływanie wiatru, hałasu i zmiennych warunków otoczenia.

Wpływ lasoterapii na nasze zdrowie

Jak potwierdziły badania naukowe, kąpiele leśne i terapia lasem wiążą się z licznymi korzyściami dla zdrowia człowieka. Oddziałują na:

• układ immunologiczny poprzez jednoczesne zmniejszenie ilości tzw. cytokin zapalnych i zwiększenie liczby komórek odpornościowych;
• tętno i ciśnienie krwi, wyraźnie je obniżając;
• obniżenie poziomu adrenaliny i kortyzolu, a tym samym przewlekłego stresu;
• poczucie relaksu i odprężenia, do czego dochodzi za sprawą stymulacji układu przywspółczulnego;
• obniżenie poziomu glukozy we krwi, terapię te stanowią więc wsparcie w przypadku cukrzycy;
• proces leczenia chorób psychosomatycznych, wspierając go w takich schorzeniach, jak np. astma, choroby zwyrodnieniowe stawów, stany zapalne, pooperacyjne i bólowe czy np. choroby skóry;
• zaburzenia psychiczne – są wsparciem w przypadku depresji, stanów lękowych, uzależnień, przewlekłego zmęczenia, bezsenności, wypalenia zawodowego i in.

Terapia lasem oddziałuje na cały nasz organizm, w dodatku robi to wielotorowo. Obcowanie z przyrodą, przebywanie na łonie natury rodzi więź, działa kojąco i przynosi spokój. To doskonały sposób na zdrowie i poczucie ogólnego dobrostanu człowieka.

Lasoterapia i jej zasady

Zacznijmy od tego, że terapii lasem czy też tzw. kąpieli leśnej możemy oddawać się sami i praktykować je tak często, jak tylko mamy na to chęci i czas. Jedynie na pierwszy tego typu spacer dobrze jest udać się z przewodnikiem – nawykli do szybkiego tempa życia w mieście możemy bowiem narzucić sobie w lesie za wysokie tempo.

Aby lasoterapia mogła się odbyć, musimy znaleźć się rzecz jasna w lesie – niezbędny jest taki, którego drzewa mają minimum 5 metrów (zatem nie może to być szkółka leśna). Możemy też wybrać się na teren parkowy, w tym wypadku jednak muszą być spełnione dwa warunki co do drzew, tj.

• minimum 30% pokrywy koron;
• przynajmniej 20 metrowej szerokości ich pasa.

Zasady praktyki są niezwykle proste, a do głównych należą następujące:

1. Spacerując, róbmy to spokojnie i utrzymujmy wolne tempo – zalecane to nawet kilometr na godzinę. Możemy się zatrzymywać w trakcie.
2. Terapia będzie skuteczna i przyniesie efekt pod warunkiem, że potrwa minimum 20 minut. Dla zdrowia i dobrej formy dobrze jest praktykować co najmniej raz na tydzień. Jednak jeśli damy radę być w lesie z mniejszą częstotliwością, to również nie pozostanie bez znaczenia, bo z pewnością odniesiemy wymierne korzyści.
3. Warto powstrzymać się od wyznaczania sobie określonych dystansów do osiągnięcia, chęci bicia rekordów w wędrówce. Nie wyznaczajmy sztywnych celów. W lasoterapii najważnijesze jest być w pełni obecnym i uważnym. Tylko o to w tym chodzi – tylko i zarazem aż.
4. Doświadczajmy lasu wszystkimi swoimi zmysłami, spróbujmy się w nim zanurzyć. Przebyta odległość czy wysiłek nie grają roli, ważny jest bowiem czas naszego zatopienia w lesie i jego głębokość. Warto obserwować otoczenie, nie koncentrując się na niczym szczególnym. Wsłuchujmy się z uwagą w odgłosy przyrody. Spróbujmy doświadczać zapachów leśnego powietrza. Co ważne, uruchommy zmysł dotyku – warto dotykać poszycia leśnego, kory otaczających nas drzew. Jeśli tylko możemy, spacerujmy boso.
5. Najlepiej jest nie zabierać ze sobą do lasu urządzeń elektronicznych, np. telefonu, a jeśli już mamy jakieś przy sobie, wyłączmy je. Nawet praktykując z drugą osobą lub w grupie, nie rozmawiajmy. Przyjmijmy zasadę odzywania się jedynie w ważnych i naprawdę uzasadnionych okolicznościach.
6. Nie zabierajmy ze sobą do lasu bieżących spraw. Jeżeli natrętne myśli nie dają nam spokoju, nie podążajmy za nimi. Pozwólmy im przepłynąć, a sami kontynnujmy wędrówkę. To czas dla nas. Jesteśmy tylko my i las.
7. Na terapię lasem warto wybrać bezpieczne miejsce, szczególnie w przypadku, jeżeli dziki teren jest nam obcy i budzi obawy. Uważajmy też, jeżeli brak nam orientacji w terenie. Pamiętajmy, że na tego typu spacer zawsze możemy umówić się z drugą osobą czy grupą.
8. Warto ubrać się wygodnie, w tym wybrać odpowiednie obuwie. Na wszelki wypadek zabezpieczmy się przed komarami i innymi insektami.
9. Spacerując, możemy popijać wodę.

Podsumowanie

W terapii lasem czy też kąpieli leśnej może wziąć udział każdy – płeć, wiek czy zawód nie mają żadnego znaczenia. Praktyka jest dostępna również dla osób niepełnosprawnych, w tym ruchowo – wtedy trzeba po prostu wybrać na nią odpowiednie, tj. umożliwiające poruszanie się bez przeszkód miejsce.

W lasoterapii biorą udział i doskonale się w niej odnajdują zarówno seniorzy, jak i dzieci, czy to na etapie przedszkolnym, czy szkolnym. Dla tych ostatnich przybiera ona jedynie trochę odmienną formę, tj. dostosowaną do ich wieku.

Natura to integralny element nas i naszego życia, dlatego lasoterapia jest dostępna dla każdego. Szanując przyrodę, wyrażamy jednocześnie troskę o nas samych. Tak naprawdę wszystko na świecie jest ze sobą powiązane.

Zapraszamy także do przeczytania podobnych tematycznie artykułów:

• Syrop z szyszek sosny – właściwości zdrowotne i przepis
• Sen, ruch, ćwiczenia i inne tricki, które zwiększają odporność
• Spacery w lesie na wzmocnienie odporności

Źródła

1. https://www.forest-therapy.pl/ [dostęp: 11.06.2025]
2. https://patrosfera.com/lasoterapia/ [dostęp: 11.06.2025]
3. https://hempking.eu/pl/lasoterapia-terapia-lasem-kapiele-lesne-shinrin-yoku-jak-to-dziala/ [dostęp: 11.06.2025]