Lamblia jelitowa (Giardia lamblia, Giardia intestinalis, Giardia duodenalis) to pasożyt odpowiedzialny za jedną z najczęstszych chorób pasożytniczych przewodu pokarmowego. Atakuje nie tylko ludzi, ale też psy i koty. Powoduje lambliozę, zwaną też giardiozą. Schorzenie to dotyczy głównie dwunastnicy i jelita cienkiego. Najczęściej objawia się biegunką – często przewlekłą i nawracającą.
W Polsce zakażonych lamblią może być nawet 10% dorosłych. Wśród dzieci odsetek ten jest wyraźnie wyższy i sięga od 25 do 50%. Każdego roku odnotowuje się ponad 2 tysiące przypadków z objawami, ale rzeczywista liczba chorych jest znacznie większa. Lamblioza potrafi przebiegać skrycie, bez wyraźnych symptomów. Szczególnie trudna sytuacja dotyczy najmłodszych, bowiem ich odporność nie jest jeszcze w pełni ukształtowana, a o pomyłki higieniczne nietrudno.
Co dokładnie wiemy o lamblii? Jak można się zarazić? Jakie są objawy zakażenia? I w końcu: co naprawdę ją zabija i jak skutecznie się przed nią chronić? Warto przyjrzeć się temu bliżej.
Giardia lamblia – pasożyt wywołujący lambliozę
Nie ma jednego rejonu, gdzie lamblie występują szczególnie często. Można spotkać je wszędzie tam, gdzie panuje duży ruch ludzi i gdzie poziom higieny nie jest idealny. Publiczne toalety, piaskownice, przedszkola, żłobki – to miejsca, gdzie pasożyt ma dobre warunki do rozprzestrzeniania się. Lamblioza często nazywana jest dziecięcą chorobą pasożytniczą, bo to właśnie dzieci najłatwiej się nią zarażają i szybko przekazują ją innym.
Giardioza rozprzestrzenia się błyskawicznie. Pasożyt rozmnaża się przez podział, czyli w bardzo szybkim tempie zwiększa swoją liczebność. W praktyce oznacza to, że jeśli zachoruje dziecko, może niezwykle łatwo zarazić pozostałych domowników. Dlatego lekarze zalecają często leczenie wszystkich członków rodziny, nawet tych bez objawów. Pozwala to ograniczyć ryzyko nawrotu i szybciej uporać się z zakażeniem.
Same lamblie są niewidoczne gołym okiem. Do zakażenia dochodzi drogą pokarmową poprzez połknięcie cyst. Te mogą znajdować się w wodzie, na niemytych owocach, warzywach, ale też na zabawkach czy innych przedmiotach. Pasożyt jest bardzo odporny – jego cysty potrafią utrzymywać się w środowisku naprawdę długo.
Najczęstszym miejscem bytowania lamblii jest przewód pokarmowy. Najpierw zasiedlają dwunastnicę, ale mogą też trafić do dróg żółciowych lub pęcherzyka żółciowego. Przylegają do ścian jelita cienkiego i uszkadzają błonę śluzową. To zaburza wchłanianie składników odżywczych. Skutkiem mogą być biegunki, spadek masy ciała, gazy, bóle brzucha i ogólne osłabienie.
Pasożyt ten potrafi przetrwać w niesprzyjających warunkach. Cysty mogą żyć w glebie lub w wodzie nawet kilka miesięcy. Po połknięciu przechodzą w aktywną formę, trofozoit, i zaczynają się namnażać w jelitach. Wtedy pojawiają się objawy zakażenia.
Choć lamblioza kojarzy się z regionami o niskim poziomie sanitarnym, w rzeczywistości występuje na całym świecie. Również w krajach rozwiniętych pasożyt nie jest rzadkością. W Polsce lamblie wyjątkowo często pojawiają się w przedszkolach, szkołach i innych placówkach, gdzie dzieci mają ze sobą bliski kontakt. Wspólne zabawki, nieumyte ręce, przedmioty codziennego użytku – wszystko to może być źródłem zakażenia.
W jaki sposób można zarazić się lamblią?
Do zakażenia pasożytami Giardia lamblia dochodzi głównie przez kontakt z cystami, czyli formami przetrwalnikowymi lamblii. Przenoszą się one w bardzo prosty sposób – często zupełnie niezauważalnie. Oto najczęstsze drogi zarażenia:
- spożycie wody lub żywności skażonej cystami pasożyta;
- podróże do krajów, w których panują słabe warunki sanitarne;
- kontakt ze zwierzętami, zarówno domowymi, jak i dzikimi – kotami, psami, ale też np. bobrami;
- kontakt ze środowiskiem, które mogło mieć styczność z odchodami zakażonych zwierząt;
- przeniesienie cyst z zanieczyszczonych powierzchni – takich jak klamki, zabawki, przewijaki, armatura łazienkowa;
- bliski kontakt z osobą zakażoną lambliozą, np. wspólne korzystanie z łazienki, ręczników czy naczyń.
Wystarczy niewielka ilość cyst, by doszło do zakażenia. Dlatego też tak ważne są codzienne nawyki higieniczne, mycie rąk i ostrożność w nieznanych warunkach.
Kto najczęściej choruje na lambliozę?
Nie każdy ma takie samo ryzyko zakażenia lamblią. Niektóre osoby i grupy są szczególnie narażone – głównie ze względu na środowisko, w jakim przebywają, oraz kontakt z potencjalnym źródłem zakażenia. Do grup ryzyka należą:
- dzieci i dorośli z placówek opiekuńczo-wychowawczych, żłobków, przedszkoli, szkół;
- turyści odwiedzający kraje o niskim standardzie sanitarnym;
- osoby mające bliski kontakt z kimś chorym na lambliozę;
- osoby pijące nieprzegotowaną wodę ze źródeł, rzek, jezior;
- gospodarstwa domowe korzystające z wody z płytkich studni;
- osoby o obniżonej odporności, np. dzieci, seniorzy, osoby przewlekle chore;
- kąpiący się w zbiornikach wodnych o wątpliwej czystości – jak rzeki, jeziora czy baseny;
- osoby mające kontakt ze zwierzętami nosicielami pasożyta, a także z ich skażonym odchodami środowiskiem bytowania.
Im częstszy kontakt z potencjalnym źródłem zakażenia, tym większe ryzyko. Dlatego tak ważna jest profilaktyka i ostrożność, szczególnie u dzieci i osób z wrażliwszym układem odpornościowym.
Jakie są objawy lamblii?
Zakażenie lambliami może dawać różne objawy. Nie zawsze są one od razu oczywiste, ale najczęściej dotyczą układu pokarmowego. Oto symptomy, które pojawiają się najczęściej:
- dolegliwości żołądkowo-jelitowe;
- biegunka o nagłym i ostrym początku;
- bóle w okolicy żołądka lub pęcherzyka żółciowego;
- wzdęcia;
- skurcze brzucha;
- brak apetytu;
- chudnięcie;
- stolce tłuszczowe;
- okresowo występująca gorączka;
- niskie ciśnienie tętnicze krwi;
- ogólne złe samopoczucie;
- alergiczna wysypka skórna;
- trądzik pojawiający się uporczywie na twarzy;
- zażółcenie twardówek oczu i skóry.
Zdarza się również, choć rzadziej, że pojawiają się pokrzywka lub afty. Warto pamiętać, że nawet w 10% przypadków zakażenie może przebiegać bezobjawowo – dotyczy to zarówno dorosłych, jak i dzieci.
Wykrycie obecności lamblii w organizmie
Objawy lambliozy mogą pojawić się już po tygodniu od zakażenia. Zwykle jednak stają się zauważalne dopiero po około dwóch tygodniach. Do tego czasu pasożyty zdążają się namnożyć i osiedlić w jelitach.
W przypadku wystąpienia niepokojących dolegliwości zaleca się jak najszybszy kontakt z lekarzem rodzinnym. Gdy istnieje podejrzenie lambliozy, zlecane są odpowiednie badania diagnostyczne. Najczęściej wykonuje się badanie kału.
Warto pamiętać, że wynik ujemny nie zawsze wyklucza zakażenie. Cysty pasożyta nie muszą być obecne w każdej próbce. Dlatego zaleca się powtórzenie badania jeszcze dwukrotnie – co 2-3 dni.
Dodatkowo możliwe jest wykonanie badania serologicznego z krwi. Czasami daje ono szybsze i dokładniejsze wyniki. U wybranych pacjentów lekarz może też zalecić pobranie treści z dwunastnicy – to właśnie tam lamblie występują najczęściej.
W trudniejszych przypadkach, gdy inne badania nie dają jednoznacznych rezultatów, stosuje się biopsję jelita cienkiego. To badanie inwazyjne, ale pozwala bezpośrednio potwierdzić obecność trofozoitów pasożyta.
Należy pamiętać, że objawy lambliozy mogą przypominać inne schorzenia, zwłaszcza wirusowe infekcje przewodu pokarmowego. Trafna diagnoza ma więc istotne znaczenie dla skutecznego leczenia.
Jaki jest najskuteczniejszy lek na lamblie – czyli co zabija lamblie?
Każde potwierdzone zakażenie pasożytem Giardia lamblia wymaga leczenia. Terapia polega na stosowaniu leków, które mają na celu usunięcie pasożyta z organizmu. Leki te działają odrobaczająco. Ze względu na możliwe skutki uboczne, kurację powinien nadzorować lekarz.
Do najczęściej stosowanych leków należą metronidazol i tinidazol. Część lekarzy przepisuje też albendazol. W leczeniu bywa też wykorzystywany macmiror – lek, który zawiera składnik o właściwościach przeciwgrzybiczych.
Kurację należy przeprowadzić dokładnie i do końca. To ważne, by uniknąć konieczności jej powtarzania.
Leczenie lambliozy bywa długotrwałe i męczące, dlatego warto wspomóc terapię dodatkowymi działaniami. Zaleca się wypranie odzieży, pościeli i ręczników chorego w temperaturze powyżej 30°C. Każdy domownik powinien używać wyłącznie własnych rzeczy, takich jak m.in. gąbki, ręczniki czy przybory toaletowe.
W trakcie leczenia warto zmienić dietę. Należy ograniczyć spożycie cukrów i węglowodanów, które są pożywką dla lamblii. Rekomenduje się lekkostrawne posiłki, które nie obciążają układu pokarmowego.
Bardzo ważne jest też leczenie osób z najbliższego otoczenia chorego. Dotyczy to nie tylko domowników, ale także dzieci ze żłobka czy przedszkola. Dzięki temu zmniejsza się ryzyko ponownego zakażenia.
Po zakończonej terapii warto wykonać kontrolne badania kału i krwi. Pozwoli to upewnić się, że pasożyt został całkowicie usunięty i nie namnaża się ponownie.
Jak unikać zakażenia lambliozą
W przypadku lambliozy profilaktyka ma ogromne znaczenie. Zachowanie podstawowych zasad higieny może skutecznie ograniczyć ryzyko zakażenia. Oto najważniejsze zalecenia:
- mycie rąk przed jedzeniem, po skorzystaniu z toalety i po kontakcie ze zwierzętami;
- regularna dezynfekcja powierzchni, zabawek, klamek i innych często dotykanych przedmiotów;
- korzystanie wyłącznie z własnych ręczników, gąbek i przyborów higienicznych;
- dokładne mycie warzyw i owoców, najlepiej w czystej wodzie;
- picie wody butelkowanej, filtrowanej lub gotowanej przez co najmniej minutę;
- unikanie picia wody z niepewnych źródeł – strumieni, rzek czy jezior;
- rezygnacja ze spożywania posiłków niewiadomego pochodzenia, zwłaszcza w podróży;
- unikanie lodu i surowych potraw kupowanych u ulicznych sprzedawców;
- powstrzymanie się od kąpieli w publicznych akwenach podczas choroby i przez 2 tygodnie po ustąpieniu objawów.
Warto pamiętać, że już w dzieciństwie można nauczyć się skutecznych nawyków, które znacząco zmniejszają ryzyko zakażenia. Regularność, higiena i ostrożność to podstawy, które pomagają uniknąć wielu problemów.
Uwaga
Informacje zawarte w tym artykule mają charakter poglądowy. Przed rozpoczęciem jakiegokolwiek leczenia należy skonsultować się z lekarzem.
Zapraszamy także do przeczytania podobnych tematycznie artykułów:
Źródła
- https://www.doz.pl/czytelnia/a14830-Lamblioza__jak_dochodzi_do_zarazenia_lambliami_Objawy_i_leczenie_giardiozy [dostęp: 18.04.2025]
- https://www.nowafarmacja.pl/blog/jak-zrozumiec-i-radzic-sobie-z-lamblia-praktyczny-poradnik [dostęp: 18.04.2025]
- https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/chorobyzakazne/74653,lamblioza-giardioza-przyczyny-objawy-i-leczenie [dostęp: 18.04.2025]
- https://nasilekarze.pl/blog/gastrologia/lek-na-lamblie-bez-recepty–czy-jest-dostepny [dostęp: 18.04.2025]
