Saturacja zagrażającą życiu oraz jej chwilowe spadki

Saturacja jest pojęciem odnoszącym się do wysycenia krwi tlenem. Oznacza wyrażoną w procentach ilość hemoglobiny wypełnionej tlenem wobec całkowitej ilości hemoglobiny we krwi. Parametr ten ma fundamentalne znaczenie jeśli chodzi o kontrolę, czy tkanki naszego organizmu otrzymują właściwą dawkę tlenu.

Saturacja jest terminem medycznym, który większość z nas poznała w dobie pandemii COVID-19 – to właśnie wtedy rozpowszechnił się on. Stało się tak, ponieważ niski poziom saturacji stanowi charakterystyczny objaw dla osób cierpiących na choroby układu oddechowego, wliczając w to powikłania po koronawirusie.

Ile wynoszą normy saturacji i jak je mierzyć? Kiedy mamy do czynienia z saturacją zagrażającą życiu? Czym są i z czego wynikają jej chwilowe spadki? O tym dowiesz się z naszego artykułu.

Co to jest saturacja?

Saturacja oznacza nasycenie krwi tlenem. Jej pomiarów dokonuje się m.in.:

• podczas zabiegów operacyjnych;
• w celu monitorowania tlenoterapii;
• chcąc kontrolować przebieg przewlekłych chorób układu oddechowego.

Narzędziem do monitorowania poziomu saturacji jest pulsoksymetr, a wyniki pomiaru dostajemy w procentach.

Jaki jest prawidłowy poziom saturacji? Za normę uznaje się 95-100%. Przy niższej wartości pomiaru mamy do czynienia z tzw. niską saturacją, która oznacza  niedostateczne dotlenienie organizmu.

Normy saturacji i interpretacja wyników

Jeżeli w badaniu pulsoksymetrem uzyskaliśmy wynik 95%, mówi nam to, że właśnie tyle hemoglobiny w naszej krwi jest wypełnionej tlenem i transportuje go do komórek organizmu. Przy niższym poziomie saturacji, np. w granicach 90-92%, mówimy o niewystarczającym nasyceniu krwi tlenem, co wymaga konsultacji stanu naszego zdrowia z lekarzem.

Co istotne, prawidłowe poziomy saturacji dla zdrowej osoby są zróżnicowane zależnie od jej wieku. Powinna one wynosić odpowiednio:

• 95-98% u dzieci i dorosłych do 70. roku życia;
• 94-98% u osób starszych, tj. w wieku powyżej 70 lat.

Hipoksja, czyli niedotlenienie

Zbyt niski poziom saturacji zwany jest hipoksemią, a stan ten może z kolei doprowadzić do hipoksji, czyli niedotlenienia. Pojęcie to oznacza, że w tkankach znajduje się niedostateczna ilość tlenu w stosunku do zapotrzebowania naszego organizmu.

Kogo dotyczy ryzyko wystąpienia hipoksji? Narażone są na nią przede wszystkim osoby cierpiące na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc. Niebezpieczeństwo niedotlenienia zwiększa się również u osób z niektórymi infekcjami, takimi jak np. zapalenie płuc czy zakażenie koronawirusem.

Choć pojęcia hipoksemii i hipoksji bywają stosowane zamiennie, nie są tym samym. Jak wspomniano powyżej , pierwszy z tych stanów odnosi się do niskiego poziomu tlenu we krwi. Mówiąc inaczej, chodzi o zmniejszenie utlenowania krwi tętniczej. Hipoksja jest z kolei niedotlenieniem tkanek które może być rezultatem hipoksemii.

Co istotne, długotrwały stan hipoksji stanowi poważne zagrożenie dla narządów ludzkiego ciała, z sercem i mózgiem na czele. Skutki niedotlenienia mogą być naprawdę groźne, łącznie z tym, że może ono stanowić zagrożenie życia.

Saturacja zagrażającą życiu

Pojęcie prawidłowego poziomu saturacji oznacza wartość w granicach 95-100 %. Niższe wskazanie pulsoksymetru może być zgodne z normą tylko w przypadku osób po 70. roku życia oraz nałogowych palaczy.

Wynik niższy niż 95% tlenu oznacza niską saturację. A jaka jest jej wartość krytyczna? Otóż kiedy jej wskazanie wynosi poniżej 70%, mówimy o saturacji zagrażającej życiu. Utlenowanie krwi tętniczej na tak niskim poziomie stanowi ryzyko powstania poważnych uszkodzeń układów krążenia oraz nerwowego. To z kolei może skutkować śmiercią.

Pomiaru poziomu saturacji dokonuje się za pomocą pulsoksymetru. Urządzenie to funkcjonuje w oparciu o tzw. spektrofotometrię transmisyjną, czyli pomiar ilości światła, które przechodzi przez próbkę w niezmienionej postaci. Od utlenowania lub odtlenowania hemoglobiny zależy to, w jakim stopniu jest ona zdolna do pochłaniania światła czerwonego i podczerwonego. Uzyskane tą drogą wyniki pozwalają na wyliczenie zawartości tlenu w krwinkach.

Saturacja a choroby płuc

Niski poziom saturacji stanowi poważne zagrożenie przede wszystkim w przypadku osób cierpiących na choroby płuc. Do schorzeń prowadzących do zaburzeń wymiany gazowej w układzie oddechowym, co z kolei pociąga za sobą hipoksemię, należą m.in.:

• przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP);
• zatorowość płucna;
• zapalenie płuc (również to występujące w następstwie zakażenia COVID-19).

Wymienione grupy osób powinny zwrócić szczególną uwagę na profilaktykę hipoksji oraz regularnie monitorować stan swojego zdrowia.

Przyczyny niedotlenienia

Jeżeli chodzi o rozwój hipoksji u pacjentów z chorobami płuc, mogą ją powodować następujące czynniki:

• uszkodzenie struktur pęcherzyków płucnych o charakterze postępującym – może wystąpić w przebiegu śródmiąższowej choroby płuc;
• zaburzona wymiana gazowa mająca miejsce w pęcherzykach płucnych – może do niej dojść w niedodmie płuc;
• zakłócenie przepływu krwi w pęcherzykach płucnych – które może mieć miejsce w toku zatorowości płucnej.

Hipoksja może również wystąpić w następstwie takich schorzeń jak:

• ciężkie zapalenie płuc;
• choroby opłucnej;
• pierwotne nadciśnienie płucne;
• niska saturacja w konsekwencji przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP).

Zarówno do hipoksemii, jak i hipoksji może dojść również w przebiegu chorób nowotworowych układu oddechowego (np. raka płuc). Znamienny i charakterystyczny symptom stanowi w takim przypadku uczucie duszności.

Objawy niedotlenienia

Aby wszystkie organy ciała człowieka funkcjonowały prawidłowo, nieodzowny jest prawidłowy poziom utlenienia krwi oraz komórek organizmu. Z tego powodu niedotlenienie jest wysoce niebezpieczne nie tylko dla naszego zdrowia, ale i życia.

Do najczęściej występujących i najbardziej charakterystycznych oznak hipoksji  należy tzw. sinica centralna. Stan ten charakteryzuje się sino-niebieskim zabarwieniem zarówno skóry, jak i błon śluzowych języka i ust. Innym równie typowym objawem jest zasinienie paznokci.

Wyróżnić można jeszcze inne symptomy rozwoju hipoksji w organizmie. Wskazywać na nią mogą np.:

• zawroty głowy;
• ból głowy;
• uczucie duszności i niedostatecznej ilości tlenu;
• przyspieszona akcja serca;
• przyspieszone oddychanie;
• złe samopoczucie;
• ogólne osłabienie;
• nadmierna senność;
• zaburzenia świadomości;
• zaburzenia widzenia.

Warto wiedzieć, że w przypadku osób zakażonych koronawirusem kwestia niedotlenienia wygląda bardziej skomplikowanie. Przy COVID-19 mamy często do czynienia z tzw. ukrytą hipoksją, co oznacza, że w początkowym etapie ma ona przebieg właściwie bezobjawowy. W związku z tym jedyne wyjście pozwalające rozpoznać niedostateczny stopień wysycenia krwi tlenem w tej sytuacji stanowi badanie poziomu saturacji przy użyciu pulsoksymetru.

Skutki niedotlenienia

Następstwem hipoksji w organizmie mogą być poważne zmiany i nieprawidłowości w narządach wewnętrznych, takie jak m.in.:

• niedotlenienie serca pociągające za sobą niewydolność krążenia;
• uszkodzenia w obrębie mózgu, zaburzenia pamięci, a nawet zaburzenia osobowości, do których dochodzi z uwagi na znaczną podatność na niedotlenienie układu nerwowego, w tym przede wszystkim mózgu;
• niewydolność oddechowa;
• niewydolność nerek.

Rozpoznanie hipoksji

Do postawienia dokładnej diagnozy hipoksji oraz ustalenia jej przyczyn niezbędny jest wnikliwy wywiad z pacjentem, a także badania przedmiotowe. Rozpoznanie umożliwia również diagnostyka obejmująca:

• gazometrię, czyli ocenę prężności gazów oddechowych we krwi;
• pulsoksymetrię, tj. badanie stopnia wysycenia tlenem hemoglobiny;
• spirometrię mierzącą objętość i pojemność płuc;
• podstawowe oraz biochemiczne badanie krwi;
• posiew krwi pod kątem zakażenia, co pozwala np. na zidentyfikowanie bakterii, która wywołała zapalenie płuc;
• badania obrazowe, takie jak np. RTG i/lub tomografię komputerową klatki piersiowej, scyntygrafię perfuzyjną płuc czy angiografię lub arteriografię.

Za niska saturacja – co robić

Jak zwiększyć ilość tlenu we krwi? Leczenie niedotlenienia ma charakter przyczynowy, tj. zależy od powodu jego wystąpienia. Jeśli jest nim np. zatorowość płucna, pacjent otrzymuje leki o działaniu przeciwkrzepliwym. Jeżeli natomiast chodzi o zapalenie płuc, choremu przepisywany jest antybiotyk. Z kolei gdy hipoksja jest konsekwencją przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, dotknięta nią osoba przyjmuje leki rozszerzające oskrzela – i tak dalej.

W leczeniu doraźnym hipoksji stosowana jest tlenoterapia. Polega ona na podawaniu 100% tlenu w odpowiednich dawkach przy użyciu specjalistycznej aparatury. Decyzja co do dozowania oraz sposobu podawania tlenu należy do lekarza, który podejmuje ją adekwatnie do danego przypadku.

Chwilowe spadki saturacji

Zgłębiając temat prawidłowej saturacji, warto wspomnieć również o tzw. chwilowych jej spadkach. Tego typu obniżenie poziomu nasycenia krwi tlenem niekoniecznie stanowi zagrożenie dla życia, aczkolwiek o jego znaczeniu świadczy kilka czynników. Należą do nich przyczyny, stopień nasilenia oraz czas trwania takich spadków.

U źródeł chwilowych obniżeń saturacji leżą najczęściej niegroźne, a wręcz błahe powody, takie jak np.:

• trwający chwilę bezdech senny;
• zmiana pozycji ciała;
• krótkotrwałe niedotlenienie, do którego może dojść np. podczas wysiłku fizycznego.

W przypadku tego typu spadków z reguły bardzo szybko dochodzi do ich wyrównania – poziom tlenu wraca do normy wraz z przywróceniem przez organizm  prawidłowej wentylacji. Pamiętajmy jednak, że jeżeli obniżony poziom saturacji utrzymuje się w sposób przewlekły lub jej poziom osiąga wartości poniżej 90%, sytuacja robi się niebezpieczna. Tlen ma dla prawidłowej pracy narządów fundamentalne znaczenie, zatem niedotlenienie może poważnie uszkodzić nasze organy i tkanki. Takich sytuacji nie wolno nam zatem bagatelizować, wymagają bowiem konsultacji lekarskiej.

Do najpowszechniej występujących przyczyn chwilowych spadków saturacji należą:

• nagłe zmiany w oddychaniu, takie jak np. hiperwentylacja lub hipowentylacja;
• przejściowy skurcz dróg oddechowych mogący mieć miejsce np. w astmie;
• problemy z krążeniem;
• bezdech senny;
• przemijająca trudność z wymianą gazową w płucach, np. w konsekwencji infekcji lub niedrożności.

Informacje przedstawione w powyższym artykule są poradami i mają charakter poglądowy. Przed zastosowaniem prosimy o konsultację z lekarzem.

Zapraszamy także do przeczytania podobnych tematycznie artykułów:

• Na jakie składniki pokarmowe zwrócić uwagę, by mieć zdrowe płuca?
• Rola świadomego oddychania
• Jak rzucić palenie? Krótki poradnik dla niezdecydowanych

Źródła

1. https://www.matopat24.pl/poradnik/wpis/niedotlenienie-w-chorobach-pluc-objawy-i-skutki-niedotlenienia-organizmu-jak-ograniczyc-ryzyko [dostęp: 28.04.2025]
2. https://www.matopat24.pl/poradnik/wpis/saturacja-co-to-jest-objawy-i-przyczyny-niskiej-saturacji-normy-saturacji-jak-ja-mierzyc [dostęp: 28.04.2025]
3. https://diag.pl/pacjent/definicje/saturacja/ [dostęp: 28.04.2025