Światowy Dzień Książki i Praw Autorskich, zwany też Międzynarodowym Dniem Książki czy Światowym Dniem Książki, to święto obchodzone od 1995 roku. Corocznie, dnia 23 kwietnia, organizuje je UNESCO, a cel, jaki temu przyświeca, stanowi promocja czytelnictwa, edytorstwa i ochrony własności intelektualnej za pomocą praw autorskich.
Obchody tego międzynarodowego wydarzenia koncentrują się na propagowaniu niekłamanej przyjemności, jaka płynie z książek i ich czytania. Jak świat długi i szeroki organizowane są uroczystości mające na celu docenienie wartości i znaczenie książek. Nadaje im się wymowne, obrazowe określenia, trafnie nazywając łącznikiem między przeszłością a przyszłością oraz pomostem między pokoleniami i kulturami.
Światowa Stolica Książki
Z okazji Światowego Dnia Książki i Praw Autorskich UNESCO wraz z międzynarodowymi organizacjami z trzech głównych sektorów przemysłu książkowego – a są to wydawcy, księgarze i biblioteki – dokonują wyboru tzw. Światowej Stolicy Książki na dany rok. Tytuł ten stanowi wyróżnienie dla najlepszego przygotowanego przez dane miasto programu promocji książek i czytelnictwa. Podejmowane przez Światową Stolicę Książki inicjatywy mają za zadanie podtrzymywanie ducha tego święta. W roku 2025 tytuł ten otrzymało Rio De Janeiro.
Data i inicjatywy Światowego Dnia Książki
Jeśli chodzi o wybór 23 kwietnia, warto wiedzieć, że jest to w literaturze światowej data symboliczna. To właśnie tego dnia zmarło wielu wybitnych autorów, takich jak np. William Shakespeare, Miguel de Cervantes i Inca Garcilaso de la Vega. Z tego względu wybór tej daty był niejako naturalny, a dokonano go na Konferencji Generalnej UNESCO w 1995 r. Tym sposobem oddano hołd książkom i autorom, wychodząc jednocześnie do nas wszystkich z wyraźną zachętą do lektury.
Poprzez promocję oraz wsparcie książek i praw autorskich UNESCO pochwala takie kwestie jak:
- kreatywność;
- różnorodność;
- równy dostęp do wiedzy.
W tym celu działa wielotorowo, tj.:
- uruchomiła Sieć Miast Kreatywnych UNESCO;
- promuje umiejętność czytania, pisania, a także mobilnego uczenia się;
- rozwija otwarty dostęp do wiedzy naukowej i zasobów edukacyjnych.
Co ważne, Światowy Dzień Książki i Praw Autorskich jest obecnie świętem, które jednoczy miliony ludzi na całym świecie. Jak zaznacza UNESCO, stało się tak za sprawą aktywnego zaangażowania wszystkich zainteresowanych. Należą do nich nie tylko autorzy, wydawcy, księgarze i bibliotekarze, ale też nauczyciele, różne instytucje publiczne i prywatne, niosące pomoc humanitarną organizacje pozarządowe i mass media.
Co daje czytanie książek?
Po co nam książki? Dlaczego akurat czytanie? Mówiąc krótko, dzięki książkom i ich lekturze uczymy się i jesteśmy na bieżąco. Dodatkowo bawią nas one również i umożliwiają relaks. Co ważne, są pomocne w zrozumieniu świata, będąc też jednocześnie oknem na inność.
Wartość książek i czytania oraz płynące z tego korzyści potwierdzają naukowcy. Według nich lektura (zwłaszcza w swej tradycyjnej, drukowanej postaci) ma wręcz zbawienny wpływ na nasz organizm.
Czytanie sprzyja wzrostowi inteligencji
Książki stanowią skarbnicę obszernej i bogatej wiedzy. Czytanie ich, najlepiej już od najmłodszych lat, znacząco poszerza zasób naszego słownictwa. Co istotne, działa w ten sposób dużo skuteczniej od oglądania telewizji czy rozmów, choćbyśmy prowadzili je z najbardziej wykształconymi osobami.
Co więcej, jest też dowiedzione naukowo, że dysponowanie szerszym i bogatszym wachlarzem słów pozwala uzyskać lepsze wyniki zarówno z czytania ze zrozumieniem, jak i w teście na inteligencję.
Czytanie poprawia wydolność mózgu
Jeżeli systematycznie i często czytamy książki, wzrost poziomu naszej wiedzy nie jest jedyną korzyścią. Zwiększa się bowiem dzięki temu również efektywność pracy naszego mózgu. Tak jak regularne uprawianie joggingu sprzyja większej wydolności układu sercowo-naczyniowego, tak zachowanie regularności w czytaniu wpływa na poprawę kondycji komórek mózgowych, przez co lepiej funkcjonuje nasza pamięć.
Jest normalną koleją rzeczy, że wraz z upływem lat mózg człowieka starzeje się. Czytanie książek jest jednak naturalnym sposobem na opóźnienie tego procesu. Jak wykazały wyniki badań naukowych, lektura może odwlec wystąpienie zaburzeń umysłu nawet o 32%.
Czytanie zmniejsza ryzyko choroby Alzheimera
Czytanie książki stanowi dla naszego mózgu formę treningu, aktywizuje go i stymuluje do pracy. Angażując w ten sposób ten organ, możemy obniżyć ryzyko wystąpienia u nas choroby Alzheimera. Co warte zaznaczenia, lektura zmniejsza je 2 i pół raza względem osób, które nie czytają.
Prawda wygląda tak, że w im większym stopniu będziemy aktywizować nasz mózg, tym bardziej mu się przysłużymy. Sięganie po książki nadaje się do tego celu idealnie. Pamiętajmy, że tym, co i osłabia, i zabija komórki mózgowe, jest bierność.
Książka sprzyja relaksowi
Jak dowiodły wyniki badań naukowych, czytanie książek jest świetną metodą relaksacji. Zgodnie z twierdzeniem naukowców z Sussex University lektura może obniżyć poziom stresu nawet o 69%. Co istotne, nie zależy to od rodzaju książki, po jaką sięgniemy. Ważne, żeby nas ona całkowicie pochłonęła. Jeżeli poddamy się wyobraźni i wizji autora, pozwoli to nam oderwać się od niepokojów i trosk dnia codziennego.
Lektura ułatwia zaśnięcie
Odpowiednia długość i jakość snu ma dla naszego zdrowia i dobrego samopoczucia naprawdę duże znaczenie. Zaśniemy bez problemu, jeżeli odpowiednio przygotujemy się do spania. Sprzyjają temu określone rytuały, jakim oddajemy się przed pójściem do łóżka. Zgodnie z opinią specjalistów z Mayo Clinic warto, żeby jednym z nich było właśnie czytanie książek. Co ważne, odpowiedni relaks zapewni lektura jej tradycyjnej, papierowej wersji. Używając ekranu czytnika, podtrzymujemy aktywność i koncentrację mózgu, co nie jest korzystne dla snu. Trzeba też pamiętać o negatywnym wpływie; jaki wywiera na niego emitowane przez urządzenia niebieskie światło.
Warto wiedzieć, że powyższa zasada obowiązuje również w stosunku do dzieci. Jak podaje czasopismo naukowe Pediatrics, aż 45% z nich po kontakcie z ekranem zasypiało około 20 minut później. Tym, co działa na nasz sen najskuteczniej, jest więc zdecydowanie tradycyjna książka.
Czytanie zaraża
Jeżeli jako rodzice chcielibyśmy, żeby czytanie książek stało się hobby naszego dziecka, warto czytać mu na głos w domu. Często zaprzestajemy tej praktyki, gdy tylko nasza pociecha zdobywa umiejętność samodzielnej lektury.
Tymczasem warto kontynuować głośne czytanie, gdyż może to stanowić dla dzieci zachętę do zostania stałymi czytelnikami, takimi, dla których zajęcie to będzie autentyczną przyjemnością i rozrywką. Jak udowodniły badania, 40% regularnie oddających się lekturze dzieci w wieku od 6 do 10 lat stanowiło grupę, której we wcześniejszych latach rodzice czytali w domu na głos książki.
Czytanie książki w wersji drukowanej sprzyja lepszemu rozumieniu
Choć oferta książek elektronicznych wzrasta i kusi, warto wiedzieć, że nic innego, ale właśnie czynność przewracania kartek powoduje, że lepiej rozumiemy czytaną treść. Zostało potwierdzone naukowo, że za sprawą dotykania dłońmi stron lektury do naszego mózgu trafia kontekst narracji. Dzięki temu z kolei jesteśmy w stanie pojąć ją w lepszym stopniu.
Czytanie uczy myślenia
Fundamentem komunikacji międzyludzkiej jest słowo, które, odwołując się do naszej świadomości, stanowi podstawę procesu myślenia. Porównując bazującą na słowach książkę z opartym na obrazie przekazem telewizyjnym, język znajduje bardziej uniwersalne zastosowanie. Pozwala on na wyrażenie wielu zróżnicowanych kwestii, tj.:
- wydarzeń zewnętrznych;
- przeżyć wewnętrznych;
- zjawisk świata materialnego i niematerialnego.
Jako ludzie stanowimy istoty myślące z tej przyczyny, że władamy słowem – nie dlatego, że widzimy. Zarówno na uczucia, jak i myśli, które nasza świadomości odbiera za pomocą słów, brakuje odpowiadających im prostych symboli wizualnych.
Czytanie rozwija wyobraźnię
Czytanie książek zapewnia nam maksimum swobody – bazując na treści, sami tworzymy postaci, kreujemy w wyobraźni tło zdarzeń, prowadzimy akcję. Wszystko przedstawia się tak, jak my tego chcemy. Jest to aktywność o bardzo inspirującym wymiarze, w przeciwieństwie do telewizji, która nie pozwala nam samodzielnie myśleć. Tutaj całość jest podana na gotowo, nie pozostawia miejsca na wyobrażenia czy refleksję. Tylko lektura jest w stanie ożywić i poruszyć nasz umysł.
Czytając, rozwijamy zdolności językowe
Czytanie jest nierozłączne zarówno z mówieniem, jak i pisaniem. Aby oddać się lekturze, musimy dysponować umiejętnością wysławiania się. Jednocześnie zajęcie to wyraźnie je rozwija. Bardzo łatwo da się to zauważyć: osoby, które czytają mało lub wcale, zdradza ubogi zasób słów. To, czego nie potrafią adekwatnie określić, zastępują zwrotami w rodzaju “No… tego.. no wiesz”. Ich braki językowe ujawniają się w częstym zacinaniu się w rozmowie, jak i ograniczaniu się do nazywania wszystkiego “fajnym”.
Co interesujące, w przeprowadzonych w Anglii badaniach odkryto jednoznaczny związek między rozwojem zasobu słów a czasem spędzonym na oglądaniu telewizji. U prawie wszystkich dzieci, które regularnie zasiadały przed ekranami, stwierdzono w wieku 3 lat poziom mowy jak u o rok młodszych maluchów.
Czytanie wyrabia cierpliwość
Telewizja ma to do siebie, że przekazuje niezwykle dużo informacji i to w bardzo krótkim czasie. Nie sposób więc nadążyć za nimi, przemyśleć je, a tym bardziej zapamiętać. Jako telewidzowie jesteśmy zdolni do koncentracji uwagi jedynie na krótką chwilę, natomiast nasze myśli charakteryzuje duża impulsywność. Co interesujące, na podstawie wyników niektórych badań stwierdzono zależność między oglądaniem telewizji w nadmiarze a naszą niecierpliwością oraz podejmowaniem decyzji w sposób pochopny.
Tymczasem podczas czytania książki informacje przetwarzane są zdecydowanie wolniej, ponieważ proces ten zachodzi w naszej świadomości. Każda przeczytana strona to nasze stopniowe wnikanie w narrację. Tempo, w jakim to robimy, jest całkowicie zależne od nas. Książka ma to do siebie, że w każdej chwili do określonych jej fragmentów można wrócić. Istotne z punktu widzenia akcji rzeczy możemy natomiast zaznaczyć. Innymi słowy, do czytania niezbędna jest cierpliwość – a jednocześnie uczy nas jej ono.
Skoro nie ma już wątpliwości, że warto czytać, dołączmy do tegorocznych obchodów Światowego Dnia Książki – a najlepszym sposobem celebracji będzie z pewnością sięgnięcie po lekturę.
Zapraszamy także do przeczytania podobnych tematycznie artykułów:
- Kiedy jest Dzień Ziemi i jak go obchodzimy?
- O neuroplastyczności naszego mózgu
- Co nam mówi etykieta i dlaczego powinniśmy ją czytać za każdym razem?
Źródła
- https://pl.m.wikipedia.org/wiki/%C5%9Awiatowy_Dzie%C5%84_Ksi%C4%85%C5%BCki_i_Praw_Autorskich [dostęp: 18.04.2025]
- https://www.unesco.org/en/days/world-book-and-copyright [dostęp: 18.04.2025]
- https://ckziupoznan.pl/8-naukowych-powodow-by-siegnac-po-ksiazke/ [dostęp: 18.04.2025]
