Mizofonia – czym jest, jakie są przyczyny i objawy nadwrażliwości na dźwięki

Mizofonia czy skrót SSSS mogą dla wielu z nas brzmieć obco i tajemniczo. Selective Sound Sensitivity Syndrome, jak w języku angielskim brzmi ta nazwa, opisało po raz pierwszy w 2000 roku dwoje audiologów, Margaret M. Jastreboff i Paweł J. Jastreboff. Nie jest to ani choroba, ani zaburzenie, terminu tego nie obejmuje Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD. Mizofonia stanowi nadwrażliwość na dźwięki – co ważne, nawet te bardzo ciche. Źródła tego stanu mają charakter psychologiczny.

Co to jest mizofonia?

Mizofonia jest nadwrażliwością słuchową – jeżeli nas dotyczy, słysząc nawet stosunkowo ciche odgłosy, zwykle napływające do nas z najbliższego otoczenia, doznajemy uczucia irytacji, silnie negatywnej emocjonalnej reakcji. Zgodnie z danymi szacunkowymi mizofonię zauważa u siebie ok. 6-20% ogółu społeczeństwa. 

Irytującymi dźwiękami są zazwyczaj odgłosy dnia codziennego, takie jak siorbanie lub mlaskanie przy jedzeniu, chrząkanie, szuranie nogami, chrapanie, gwizdanie, kapanie wody z kranu, szumy wydawane przez pralkę lub zmywarkę czy np. tykanie zegara. Negatywne reakcje mogą wywoływać zarówno głosy wydawane przez ludzi lub zwierzęta, jak i brzmienie sprzętów użytkowych. Tym, co je łączy, jest fakt, że ich źródło stanowi najczęściej nasze bliskie otoczenie.

Choć mizofonia oznacza nadwrażliwość słuchową, nie dotyczy wszystkich dźwięków, a tylko wybranych – konkretnych odgłosów, które brzmią irytująco w odbiorze osoby cierpiącej na tę przypadłość.

Co do samej nazwy, wywodzi się ona z połączenia dwóch greckich słów, tj. misos, czyli ‚nienawiść’, oraz phone, czyli ‚dźwięk’. W wolnym tłumaczeniu oznacza to więc nienawiść do dźwięków.

Mizofonia a zdrowie psychiczne

Mizofonia nie widnieje w klasyfikacji chorób i zaburzeń ICD, nie stanowi też zatem choroby psychicznej. Określa się ją przypadłością, ale należy do stosunkowo nowych i w dalszym ciągu trwają nad nią badania. Tym, o czym już wiemy na ten moment, jest fakt, że mizofonii doświadczamy na tle psychologicznym. Osoba na nią cierpiąca próbuje eliminować nieprzyjemne w jej odbiorze dźwięki, unikać ich – a kiedy nie jest to możliwe, odczuwa silny dyskomfort i irytację. 

Warto wiedzieć, że nie istnieje zbiór określonych odgłosów zakwalifikowanych jako przeszkadzające doznającym mizofonii. Stanowi to kwestię indywidualną, jednak praktycznie zawsze chodzi o dźwięki pochodzące z najbliższego otoczenia.

Mizofonia – przyczyny

Co do przyczyn mizofonii, nie zostały one jeszcze poznane. Pierwotnie twierdzono, że z jej występowaniem powiązane są uszkodzenia w obrębie narządu słuchu. Osoby cierpiące na tę przypadłość poddano jednak badaniom pod tym kątem i większośc z nich miała słuch prawidłowy – wyniki nie wykazały żadnych chorób.

Jako że sposób odbioru dźwięków z otoczenia nie odbiega od normy, zgodnie z jedną z teorii nadwrażliwość może wynikać z nadaktywności zarówno autonomicznego, jak i limbicznego układu nerwowego. Dodatkowo działają tu też nadmierne reakcje emocjonalne osoby z mizofonią.

Omawiając przyczyny tej przypadłości, warto wspomnieć, że można wyróżnić pewną grupę ludzi o szczególnych predyspozycjach do jej rozwoju. Należą do niej ci z nas, którzy:

• doznają częstych i silnych migren;
• zmagają się z zespołem stresu pourazowego;
• chorowali lub obecnie leczą się na boleriozę;
• doznali urazu głowy lub kręgosłupa.

Narażone na mizofonię są też osoby, u których:

• występują szumy uszne;
• zdiagnozowano zespół Williamsa będący genetycznie uwarunkowanym zespołem wad wrodzonych;
• stwierdzono nadwrażliwość słuchową, której źródło stanowi zwiększona aktywność układu słuchowego.

Jakie dźwięki najczęściej powodują rozdrażnienie?

Jak już wspomniano, w przypadku mizofonii odbierane jako irytujące i nieprzyjemne odgłosy docierają do nas z bliskiego otoczenia. Nie wszystkie dźwięki wyzwalają symptomy, tylko niektóre. Co istotne, osoby postronne postrzegają je jako zupełnie neutralne.

Doświadczającym mizofonii mogą przeszkadzać np.:

• odgłosy towarzyszące jedzeniu, tj. mlaskanie, siorbanie, przełykanie, chrupanie;
• pociąganie nosem;
• chrząkanie;
• chrapanie;
• dźwięki wydawane podczas oddychania;
• płacz dziecka;
• kapanie wody z kranu;
• tykanie zegara;
• wirowanie w pralce;
• szum zmywarki;
• odgłosy pisania na klawiaturze;
• drapanie dywanu przez kota.

Mizofonia – objawy

Do głównych objawów mizofonii należy irytacja, rozdrażnienie, drażliwość i silne uczucie dyskomfortu, które uwydatniają się pod wpływem nieprzyjemnych dźwięków. Co charakterystyczne dla tej przypadłości, jej symptomy może wywołać już sama myśl o kontakcie z bodźcem.

Nadwrażliwość słuchowa w wielu przypadkach prowadzi do znacznego obniżenia jakości życia. Cierpiący na nią człowiek chce uciec, byle tylko nie słyszeć irytującego dźwięku, za wszelką cenę próbuje go unikać. Konsekwencją takiej sytuacji może być jednak wycofanie się z życia towarzyskiego i zamknięcie w czterech ścianach domu. Co więcej, możliwe staje się też wystąpienie ataków paniki i zaburzeń lękowych.

Bywa – i to nierzadko – że osoba cierpiąca na mizofonię staje się agresywna wobec ludzi odpowiedzialnych za wywołanie drażniących dźwięków. Co interesujące, poziom odczuwanej złości jest tym większy, im bliższa więź łączy doznającego nadwrażliwości z tym, kto wydaje irytujące odgłosy.

Osoby z mizofonią mogą ponadto mieć problemy z koncentracją uwagi. Czasami doznają również objawów fizycznych po kontakcie z określonym dźwiękiem – za przykład może posłużyć wystąpienie bólu głowy.

W swojej radykalnej wersji mizofonia może przybrać postać fonofobii. Zaburzenie to charakteryzuje silny lękiem, który może prowadzić do nerwicy lękowej, a także złość mogąca skutkować wybuchami agresji. Tego typu objawy wywołują określone dźwięki.

Do przyjętych w wyniku badań z 2017 roku kryteriów definiujących mizofonię należą m.in.:

• występowanie nieprzyjemnego dźwięku lub oczekiwanie na nie pociąga za sobą odruchową, pełną niechęci reakcję w postaci irytacji lub nawet obrzydzenia, które szybko przeradzają się w gniew;
• niepokojący odgłos powoduje (jednak nie zawsze) natychmiastowy odruch somatyczny, taki jak np. ból głowy;
• jeżeli przykre brzmienia trwają umiarkowanie długo, osoba z mizofonią odczuwa ogólne fizjologiczne pobudzenie, np. w postaci przyspieszonej pracy serca;
• zarówno proces myślenia, jak i regulowania emocji są zaburzone, co u dzieci przyjmuje formę wybuchów złości, a u dorosłych agresji słownej;
• unikanie okoliczności, które wiążą się z wystąpieniem określonych dźwięków (niemożność ucieczki od nich staje się źródłem stresu i dużego dyskomfortu);
• emocje doznawane w momencie obecności danego odgłosu mają w późniejszej ocenie charakter nieuzasadniony i nadmierny, a także niewspółmierny do sytuacji, jaka je wzbudziła;
• zarówno przeżywane emocje, jak i występujące w następstwie nieprzyjemnego bodźca objawy somatyczne powodują znaczne trudności w funkcjonowaniu w społeczeństwie osoby z mizofonią.

Diagnoza mizofonii

Jeżeli chodzi o metodę diagnozy mizofonii, nie ma jednego uniwersalnego narzędzia do jej stwierdzenia oraz oceny stopnia nasilenia. Jednym ze sposobów jest Amsterdam Misophonia Scale (A-MISO-S), czyli skala do oceny nasilenia objawów. Obejmuje ona 6 pytań, a dotyczą one:

• czasu trwania symptomów w ciągu danego dnia;
• sposobu, w jaki wpływają one na funkcjonowanie społeczne jednostki;
• stopnia nasilenia złości;
• starań podejmowanych w celu powstrzymania impulsu;
• kontrolowania gniewu i myśli;
• czasu, jaki zabierają próby uniknięcia sytuacji, w których objawia się mizofonia.

Innym testem pomocnym w potwierdzeniu występowania mizofonii jest Misophonia Questionnaire, MQ. Zawarte w nim są trzy rodzaje skali, tj.:

• Skala Objawów Mizofonii (ang. Misophonia Symptom Scale), która określa powodujące objawy dźwięki; ocenie podlega w niej też to, czy są one wywoływane przez ludzi oraz czy mają charakter pojedynczy;
• Skala Emocji i Zachowań Związanych z Mizofonią (ang. Misophonia Emotions and
  Behaviours Scale);
• Skala Nasilenia Mizofonii (ang. Misophonia Severity Scale).

Diagnoza mizofonii opiera się jednak najczęściej na metodzie diagnostyki różnicowej. Objawy, jakie obserwuje u siebie dana osoba, porównuje się z różnymi możliwymi diagnozami, szukając w ten sposób najbardziej prawdopodobnej przyczyny. Do schorzeń, które powinny być odróżnione od mizofonii, zalicza się m.in. fonofobię, zaburzenia lękowe i obsesyjno-kompulsyjne czy np. chorobę afektywną dwubiegunową.

Jedno jest pewne: diagnoza nadwrażliwości na dźwięki wymaga i czasu, i zaangażowania, a dokonuje jej psycholog.

Leczenie nadwrażliwości na dźwięki

Jak dotąd nie znaleziono leku, który miałby potwierdzoną skuteczność w leczeniu mizofonii. Jedyną formę leczenia stanowi więc terapia. Jej rodzaj uzależnia się zarówno od prawdopodobnych przyczyn wystąpienia przypadłości, jak i od stopnia nasilenia jej objawów. Stosowana może być: 

• terapia poznawczo-behawioralna; 
• psychoterapia integratywna; 
• terapia ekspozycyjna;
• terapię habituacyjna.

Ostatnią z wymienionych form stworzono z myślą o pacjentach cierpiących na szumy uszne.

Czy mizofonia jest uleczalna?

Jak wyjaśniono powyżej, nadwrażliwość słuchowa ani nie widnieje w klasyfikacji chorób, ani nie leczy się jej przy zastosowaniu farmakoterapii. Skuteczność i powodzenie terapii uzależniona jest przede wszystkim od wyboru właściwej jej formy, ale i od stopnia zaangażowania poddanej jej osoby.

Dużą rolę pełni przeprowadzenie wnikliwego wywiadu przez psychologa, którego zadaniem jest m.in.:

• ustalenie przyczyn mizofonii;
• ocena jej wpływu na codzienne funkcjonowanie osoby nadwrażliwej słuchowo;
• określenie, czy wycofuje się ona z życia społecznego;
• sprawdzenie, czy nietolerancja dotyczy głośnych dźwięków;
• ustalenie, w jaki sposób osoba z mizofonią reaguje na odgłosy, które ją drażnią.

Psychoterapia jest z całą pewnością skuteczna i daje pozytywne efekty w przypadku nadwrażliwości na dźwięki, niemniej jednak potrzeba na nią czasu.

Zapraszamy także do przeczytania podobnych tematycznie artykułów:

• Czym są choroby psychosomatyczne?
• Jak przewlekły stres wpływa na nawyki żywieniowe i sylwetkę
• Cudowny sposób na bezsenność

Źródła

1. https://mindhealth.pl/blog/mizofonia [dostęp: 30.04.2025]
2. https://zdrowie.radiozet.pl/psychologia/mizofonia-czyli-nadwrazliwosc-na-dzwieki-objawy-przyczyna-leczenie?gad_source=1&gad_campaignid=1101803164&gbraid=0AAAAADj6B7dVhOc50Z3cEEWpTdKEiNfmZ&gclid=Cj0KCQjw8cHABhC-ARIsAJnY12yzV6mzjJzsNDcwFPJRU4_kvNYjP5lVSP8CVQ515n09XVUHGdBshsQaApXDEALw_wcB [dostęp: 30.04.2025]
3. https://www.amplifon.com/pl/choroby-i-problemy-ucha/inne-problemy-ze-sluchem/mizofonia [dostęp: 30.04.2025]