Przesilenie wiosenne – przyczyny, objawy i jak im zaradzić

Przesileniem wiosennym nazywamy okres na przełomie marca i kwietnia, czyli dwóch pór roku: zimy i wiosny. W tym czasie zwykło się mówić o budzeniu się przyrody do życia, tymczasem wielu z nas czuje się wtedy negatywnie i doświadcza niekorzystnych objawów. Niezależnie od nich przesilenie wiosenne nie stanowi jednak jednostki chorobowej (są nawet tacy, którzy kwestionują jego istnienie). Jest to bardziej zespół symptomów, z którymi niektórzy z nas zmagają się, gdy nadchodzi wiosna i znaczne ocieplenie. Do czynników wpływających na jego objawy należy m.in. wydłużający się dzień i czynniki atmosferyczne, które bywa że rozregulowują nasz zegar biologiczny.

Jakie objawy daje wiosenne przesilenie? Jak sobie z nimi radzić? Zapraszamy do lektury artykułu.

Przesilenie wiosenne – co to jest? 

Pojęcie przesilenia wiosennego odnosi się do pogorszenia się ogólnego samopoczucia i obniżenia kondycji niektórych z nas. Ma on miejsce zaraz gdy tylko kończy się zima, co objawia się poprzez odczuwalny skok temperatury powietrza.

Dlaczego czujemy się słabiej? Po upływie długich zimowych miesięcy nasz organizm jest nie tylko zmęczony, ale i gorzej odżywiony. Co charakterystyczne dla tego okresu, to krótkie dni. Kiedy wychodzimy do pracy lub szkoły, jest jeszcze ciemno – gdy wracamy, ciemność nadciąga z powrotem. Brakuje nam światła dziennego, bo kiedy ono jest, my siedzimy w zamkniętych pomieszczeniach. Z powodu niskich temperatur unikamy przebywania na świeżym powietrzu, co często skutkuje niedoborem witaminy D, którego dostarcza nam w głównej mierze kontakt ze słońcem.

Zima to również czas, kiedy mamy zdecydowanie mniejszy dostęp do świeżych warzyw i owoców, w związku z czym zazwyczaj brakuje nam i cennych witamin, i wartościowych substancji odżywczych. Nic dziwnego, że narażony na niedostatek ważnych dla niego składników organizm doznaje objawów znużenia, słabości i ogólnego zmęczenia.

Dodatkowo przesilenie wiosenne powiązane jest ze zmianami hormonalnymi, do których dochodzi w efekcie zwiększenia się długości dnia i zmiany temperatury powietrza. Ta ostatnia skacze w górę często dość nagle, co nie pozostaje obojętne dla naszego samopoczucia, w tym dla naszej kondycji psychicznej. Przesilenie to bywa zatem określane wiosenną depresją i przez niejednego specjalistę uznawane jest za rzeczywisty problem zdrowotny. 

Co interesujące, przesilenie wiosenne uwzględnia klasyfikacja zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. Jest to potoczna nazwa widniejącej w niej depresji sezonowej. 

Kto doświadcza wiosennego przesilenia

Do charakterystycznych objawów wiosennego przesilenia zaliczamy m.in.:

• apatię;
• uczucie zmęczenia;
• zaburzenia snu;
• wyraźny spadek kondycji psychicznej.

Choć każdy z nas może zetknąć się  z tym problemem, istnieją pewne grupy osób szczególnie na nie narażone. Należą do nich:

• przewlekle chorzy (przede wszystkim w przypadkach chorób układu krążenia);
• pacjenci w trakcie procesu rekonwalescencji;
• ci z nas, którzy intensywnie pracując, nie przestrzegają zasad regularnego odpoczynku;
• osoby wrażliwe na zmiany pogody (np. skoki ciśnienia atmosferycznego i/lub temperatury powietrza). 

Jeżeli obserwujemy u siebie wiosenne przesilenie (lub wiemy z lat ubiegłych, że go doświadczamy), w pierwszej kolejności powinniśmy skupić się na wzmocnieniu naszego układu odpornościowego. Wsparciem dla naszego organizmu będzie na pewno efektywny odpoczynek, dobrze zbilansowana dieta, jak również aktywność fizyczna na świeżym powietrzu.

Początek przesilenia wiosennego 

Moment, w którym rozpoczyna się wiosenne przesilenie, bywa każdego roku nieco różny. Jest to w dużym stopniu zależne od warunków atmosferycznych, jakie panują.

To, co niezmienne, to fakt wydłużania się dni o tej samej porze roku i w takim samym tempie. Co jednak charakterystyczne dla procesu wydzielania przez mózg człowieka melatoniny i serotoniny, to jego zależność nie tylko od ilości światła, ale również od takich czynników, jak np. temperatura powietrza. Jeżeli danego roku ociepli się ono szybciej, możemy doświadczać przesilenia nawet już w lutym. Standardowym terminem jego wystąpienia jest jednak wspomniany na wstępie przełom marca i kwietnia. Okres ten cechuje wzrost temperatury na zewnątrz oraz wyraźnie dłużej świecące słońce.

Co do symptomów przesilenia wiosennego, zazwyczaj obserwuje się je przez około kilka tygodni. Kiedy dochodzi z jednej strony do unormowania warunków pogodowych, a z drugiej również nasz organizm przywyka do zmienionej aury, objawy ustępują. Wymagający i trudny moment stanowi zmiana czasu z zimowego letni, czyli przesunięcie wskazówek zegarków w ostatni weekend marca. Przyzwyczajenie się do zmienionych godzin wstawania zwykle zajmuje trochę czasu.

Objawy przesilenia wiosennego

Do głównych symptomów przesilenia wiosennego należy poczucie ogólnego osłabienia i zmęczenia organizmu, a także wyraźny spadek naszej kondycji psychicznej. Co warto dodać, objawów doświadczają przede wszystkim osoby dorosłe – u dzieci występują jedynie w znikomym stopniu i jeśli już, mają zdecydowanie mniejsze nasilenie.

Jakie konkretnie symptomy możemy obserwować? Przesilenie wiosenne powoduje przede wszystkim:

1. Osłabienie fizyczne – szybciej się męczymy, co może być czasami zauważalne nawet podczas wykonywania zwykłych, codziennych aktywności, które do tej pory nie stanowiły dla nas żadnej trudności. 
2. Zmęczenie i senność – na skutek zmian w pogodzie wielu z nas brakuje energii, do czego dochodzi gorsze samopoczucie. Jeżeli w ich efekcie doznajemy zaburzeń snu, przekłada się to automatycznie na uczucie zmęczenia i senności w ciągu dnia.
3. Ból głowy – zazwyczaj ma on charakter ciśnieniowy, a odczuwamy go w okolicach czoła. Bywa też, że rozlewa się on po całej głowie. 
4. Zmiany ciśnienia tętniczego krwi, a w pewnym stopniu również zaburzony rytm pracy serca.
5. Silne wahania nastroju i zauważalna drażliwość – nierzadko dochodzą do nich również stany depresyjne, kiedy czujemy się apatyczni i niechętni wobec wszelkich aktywności. 
6. Zaburzenia apetytu – mogą przybrać postać zarówno wzmożonego łaknienia, jak i jego spadku.

Pamiętajmy, że odpowiedzialny przynajmniej za część objawów przesilenia wiosennego może być niedobór witamin i składników mineralnych po uboższym w świeże warzywa i owoce jadłospisie w zimie. To plus niedostateczne nasłonecznienie może powodować u nas braki takich kluczowych witamin, jak witaminy z grupy B, witamina D czy będących naturalnymi antyoksydantami witamin A i C. Bywa, że niedobory te skutkują:

• osłabioną odpornością;
• nagłymi atakami zmęczenia (co może wskazywać, że brakuje nam żelaza);
• gorszą kondycją skóry i włosów, w tym ich wypadaniem (niedobór cynku);
• obniżeniem zdolności poznawczych i gorszym widzeniem;
• zmniejszonym refleksem i osłabieniem mięśni (czego powodem bywa niedostatek potasu);
• podenerwowaniem, spadkiem odporności na stres i bolesnymi skurczami mięśni (gdy organizmowi brakuje magnezu).

Przesilenie wiosenne a alergia

Przesilenie wiosenne i alergię łączą dość podobne objawy. Jedno i drugie pojawia się z początkiem wiosny, a wtedy możemy odczuwać ból głowy, ogólne zmęczenie i pogorszenie nastroju.

Dla rozróżnienia tych dwóch stanów warto zwrócić uwagę na pozostałe, poza wymienionymi wyżej, symptomy, a także okoliczności, w jakich występują.

W przypadku alergii z objawami stykamy się najczęściej bezpośrednio po kontakcie z alergenem. Co więcej, zazwyczaj dokucza nam w jej przypadku również katar sienny, kichanie, łzawienie oczu, swędzenie i np. świąd nosa.

Z kolei przechodząc przesilenie wiosenne, czujemy znużenie, osłabienie, senność, a także zauważamy problemy z koncentracją uwagi. Znamiennym objawem, który wiąże się z tym stanem, a z kolei nie występuje w alergii, jest natomiast wyraźne rozdrażnienie.

Przesilenie wiosenne a depresja i nerwica

Z uwagi na fakt, że przesilenie wiosenne potrafi dawać symptomy związane z naszą kondycją psychiczną, może się zdarzyć pomylenie z nim niektórych poważnych chorób o tym podłożu. Jak je więc odróżnić i nie doprowadzić do rozwoju takich schorzeń natury psychicznej jak depresja czy nerwica? Tym, na co szczególnie warto pozostać czujnym, jest stopień nasilenia obserwowanych symptomów, a także czas ich trwania.

W depresji, podobnie jak to ma miejsce przy wiosennym przesileniu, jeden z objawów stanowi wyraźna niechęć do codziennych aktywności. Jest to jednak tylko jedna z oznak tej poważnej choroby, oprócz którego występują również inne, bardzo dla niej charakterystyczne, tj.:

• pesymizm;
• brak motywacji;
• uczucie niepokoju;
• spadek poczucia własnej wartości;
• problemy ze snem;
• w najpoważniejszym przypadku także myśli samobójcze.

Zauważając u siebie powyższe symptomy, nie można przypisywać ich przesileniu wiosennemu, należy natomiast niezwłocznie udać się do lekarza. 

Co do nerwicy, to objawia się ona dwojako, dając oznaki zarówno natury psychicznej, jak i somatyczne. Są to więc:

• lęki;
• niepokój;
• odczuwane nieustannie napięcie emocjonalne.

A dochodzą do nich także:

• dolegliwości żołądkowe;
• bóle brzucha;
• kołatanie serca;
• bóle głowy;
• duszności;
• nadmierna potliwość.

Jeżeli mamy jakiekolwiek wątpliwości dotyczące przyczyny takich a nie innych doświadczanych objawów, powinniśmy skonsultować się ze specjalistą. 

Metody zaradzenia przesileniu wiosennemu

Chcąc zaradzić przesileniu wiosennemu i zneutralizować jego objawy, najczęściej wystarczy po prostu zatroszczyć się o siebie i wprowadzić kilka zmian w swoim trybie życia.

To, na co przede wszystkim warto postawić, to zdrowa, dobrze zbilansowana dieta. Powinna obfitować w źródła cennych witamin i minerałów, które wzmocnią nas i wesprą naszą witalność – m.in. witaminy z grupy B, witaminę C i magnez. Choć o kwestię wartościowych posiłków powinniśmy dbać codziennie, bez względu na porę roku, odczuwane symptomy przesilenia wiosennego mogą stanowić dla nas dobrą inspirację do zajęcia się tym tematem. Warto zacząć od zwiększenia spożycia świeżych warzyw i owoców.

Kolejna wskazówka co do naszego stylu życia, to rozpoczęcie lub powrót do aktywności fizycznej, przy czym szczególnie polecane są te jej formy, którym możemy oddawać się na świeżym powietrzu. Może to być jazda na rowerze, bieganie czy spacer w parku – każdy ruch i wyjście z domu pomoże nam łatwiej i szybciej dostosować się do sezonowych zmian.

Podczas przełomu pór roku na pewno dobrze jest dużo odpoczywać i wysypiać się. Pamiętajmy, że odpowiednia ilość i jakość snu ma fundamentalne znaczenie jeśli chodzi o nasze zdrowie i dobre ogólne samopoczucie. Co ważne, odgrywa on też kluczową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego. Jest ponadto ważny z uwagi na swój wpływ na naszą pamięć, zdolność koncentracji oraz podejmowania decyzji.

Inną cenną radą na wymagający okres przesilenia wiosennego jest robienie tego, co lubimy, co daje nam przyjemność i radość. Warto wygospodarować sobie czas na hobby, które pozwoli nam się zrelaksować. Dobrze zrobi nam również spotkanie z przyjaciółmi, jak i czas spędzany z najbliższymi.

Przy objawach przesilenia wiosennego można również wesprzeć się niektórymi ziołami. Może to być np.:

• ashwagandha – adaptogen ten skutecznie przywróci nam energię, wesprze w radzeniu sobie ze stresem, a do tego wspomoże koncentrację i pamięć;
• żeń-szeń – to również roślina zaliczana do adaptogenów; stanowi sprawdzony sposób na walkę ze stresem, a do tego zwiększa naszą motywację i chęci do różnorodnych aktywności;
• miłorząb japoński – dzięki niemu łatwiej przyjdzie nam koncentracja uwagi i skupienie; dodatkowo zauważymy też poprawę nastroju; 
• melisa – to sprawdzony naturalny sposób na wyciszenie i odprężenie organizmu; niweluje napięcie nerwowe i wspomaga zdrowy, spokojny sen.

Pamiętajmy, że przesilenie wiosenne – choć dla niektórych bywa uciążliwe – nie stanowi jednostki chorobowej, ale jest zgodnym z naturą procesem adaptacyjnym naszego organizmu. W ten sposób przywyka on do zmieniających się warunków atmosferycznych. Jakie by nie były, objawy zazwyczaj ustępują i to w sposób samoistny. Po najdalej kilku tygodniach pozostanie nam już tylko cieszyć się z panującej wokół nas wiosny.

Zapraszamy także do przeczytania podobnych tematycznie artykułów:

• Sen, ruch, ćwiczenia i inne tricki, które zwiększają odporność
• Przesilenie zimowe – jak przetrwać?
• Adaptogeny – czym są i jak działają?

Źródła

1. https://noyopharm.com/objawy-i-sposoby-na-przesilenie-wiosenne-i-oslabienie-organizmu [dostęp: 31.03.2025]
2. https://recepta.pl/artykuly/przesilenie-wiosenne-kiedy-jest-i-jak-sie-objawia?srsltid=AfmBOooLYk_8TMLz2A8QmLJtu66qOdJjJ0tT1q6dXT2t91AFSuHA8304 [dostęp: 31.03.2025]