Przez długie lata o zdrowiu mówiło się jedynie w jego kontekście fizycznym. Jeżeli ktokolwiek borykał się z problemami natury psychicznej, zazwyczaj było to ukrywane jako przypadłość wstydliwa, a nawet hańba. Na szczęście w obecnych czasach zdecydowana większość z nas już wie, że człowiek wymaga podejścia holistycznego, a jego zdrowie fizyczne i psychiczne są ze sobą nierozerwalnie połączone i nawzajem na siebie wpływają. W końcu, jak mawiał sam Leonardo da Vinci, „Ten, kto chce pozostać w dobrym zdrowiu, powinien unikać smutnych nastrojów i zachowywać radosny umysł”.
Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego
Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego, obchodzony rokrocznie 10 października, to święto ustanowione w 1992 roku przez Światową Federację Zdrowia Psychicznego. Jego uchwaleniu przyświecało kilka istotnych celów, takich jak:
- zwrócenie uwagi na troskę i dbałość o zdrowie psychiczne;
- pomoc osobom chorym z naszego otoczenia;
- poprawa i usprawnienie opieki medycznej nad chorymi psychicznie.
Dzień ten stanowi też idealną okazję do podjęcia tematu zdrowia psychicznego w ogólnym i szerokim pojęciu tego słowa. Poruszane są takie kwestie, jak troska i dbałość o nie, a także konieczność otwartych rozmów o doświadczanych trudnościach czy poszukiwanie pomocy w sytuacji borykania się z problemami.
Każdego roku obchody Światowego Dnia Zdrowia Psychicznego odbywają się pod określonym hasłem – tegoroczne brzmi „Nadszedł czas, aby nadać priorytet zdrowiu psychicznemu w miejscu pracy”.
We współczesnych czasach, głównie za sprawą powszechności internetu i bogactwa informacji, jakie nam on serwuje, większość z nas orientuje się zarówno w objawach, jak i metodach leczenia wielu chorób fizycznych. Mało kto wie jednak, jak należycie pielęgnować zdrowie psychiczne.
Zacznijmy od tego, czym ono w ogóle jest.
Czym jest zdrowie psychiczne?
Jak definiuje Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), zdrowie psychiczne stanowi dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny człowieka, jak również jego zdolność do rozwoju i samorealizacji. Trzeba przy tym podkreślić, że zastosowane w tym wyjaśnieniu określenia mają szerokie znaczenie, natomiast to, jak je rozumiemy, jest nie tylko subiektywne, ale i uwarunkowane zarówno środowiskowo, jak i kulturalnie.
Co istotne, zdrowie psychiczne nie jest równoznaczne jedynie z brakiem chorób. Oznacza ono również:
- poczucie własnej wartości;
- zdolność do samorozwoju;
- odpowiedzialność za swoje życie (np. podejmowane w nim decyzje, mierzenie się z przeciwnościami);
- zaangażowanie w życie społeczne, pracę zawodową, związek.
Jeśli czujemy się dobrze pod względem emocjonalnym, psychicznym i społecznym (co definiuje zdrowie psychiczne), oddziałuje to na różne aspekty naszego życia – m.in. na nasze myśli i zachowania czy też reakcje wobec stojących przed nami wyzwań. Zdrowie psychiczne wywiera wpływ na sposób, w jaki kształtujemy nasze relacje międzyludzkie, podejmujemy decyzje czy też dajemy sobie radę ze stresem. Nie ma więc wątpliwości, że jest nam ono nieodzowne i to podczas całego życia, tj. zaczynając od dzieciństwa, przez okres dojrzewania, aż po dorosłość i w końcu starość.
A skoro tak jest, czas na fundamentalne pytanie: jak zatem dbać o swoją kondycję psychiczną?
Jak zadbać i poprawić naszą kondycję psychiczną?
Najlepszym i sprawdzonym sposobem na zadbanie o swoje zdrowie psychiczne jest prowadzenie zdrowego styl życia. Składa się na to kilka kluczowych czynników, w tym przede wszystkim:
- dbałość o sen i wypoczynek;
- zdrowe odżywianie się;
- prowadzenie aktywnego trybu życia;
- podtrzymywanie i pielęgnowanie relacji międzyludzkich.
Dbałość o sen i wypoczynek
Dobrej jakości i odpowiedniej długości sen stanowi nieodzowny element naszego dobrego samopoczucia emocjonalnego, który pozwala nam utrzymać równowagę i kondycję psychiczną. Właściwa jakość snu, jak i długa faza snu głębokiego ma swoje bezpośrednie przełożenie na to, że czujemy się bardziej wypoczęci i szczęśliwi, a nowy dzień witamy z nadzieją i optymizmem. Z kolei niedobór snu powoduje nasze rozdrażnienie i problemy z koncentracją, do tego zdecydowanie gorzej radzimy sobie ze stresem.
Wbrew pozorom sen nie tylko nie jest stratą czasu, ale i pełni niezwykle ważną rolę. W jego trakcie cały nasz organizm regeneruje się, w tym rekonstruowane są powstałe podczas czuwania uszkodzenia w mózgu. Ponadto ma miejsce proces przyswajania, a także segregacji nowych informacji, natomiast ślady pamięci są systematyzowane i utrwalane.
Drugą bardzo ważną kwestią jest wypoczynek. Podstawową zasadę w tym zakresie stanowi to, by odpoczywając, uaktywniać te rejony naszego mózgu, których nie używamy, pracując zawodowo. Dla pracujących fizycznie najlepszą formą relaksu będzie więc wypoczynek bierny, np. przy lekturze książki. Z kolei pracownikom umysłowym zaleca się podjęcie w czasie wolnym aktywności ruchowej, czego dobrym przykładem jest spacer.
Zdrowe odżywianie się
Zbilansowana dieta i zdrowe nawyki żywieniowe mają dla prawidłowego funkcjonowania naszego układu nerwowego niebagatelne znaczenie. Z tego względu warto uwzględnić w swoim codziennym menu produkty dostarczające nam cennych witamin z grupy B, witaminy D3, a także kwasów tłuszczowych omega-3, magnezu, cynku i np. selenu. Z drugiej strony powinniśmy wyeliminować ze swojego jadłospisu słodycze i żywność wysoko przetworzoną, jak i dania typu fast food.
Pamiętajmy, że odżywianie się w sposób racjonalny i regularny w wyraźny sposób przyczynia się do zmniejszenia ryzyka zachorowania na wiele różnorodnych chorób, w tym tych najpoważniejszych, jak cukrzyca i nowotwory. Co więcej, istnieje duża grupa produktów (należą do nich np. węglowodany złożone), których spożywanie skutkuje wzrostem poziomu serotoniny zwanej hormonem szczęścia.
Z drugiej strony natomiast brak lub niedobór określonych witamin i minerałów przyczynia się do pogorszenia naszego samopoczucia. Zbyt mała ilość witamin z grupy B czy żelaza wiąże się z trudnościami z koncentracją uwagi, ponadto powoduje zmęczenie. Dzięki dostarczaniu sobie w diecie odpowiedniej ich ilości zachowujemy równowagę i dobrą kondycję psychiczną, jest to nam też pomocne w łagodzeniu stanów lękowych.
Prowadzenie aktywnego trybu życia
Wysiłek fizyczny ma bezpośredni wpływ na obniżenie poziomu lęku i stresu, ponadto sprzyja poprawie naszego nastroju i samopoczucia. Warto w tym miejscu jednak zaznaczyć, że aktywność ruchowa ma charakter profilaktyczny oraz wspierający proces leczenia. Jeżeli mamy do czynienia z chorobą, w żadnym razie nie zastąpi nam ona ani psychoterapii, ani konwencjonalnego leczenia farmakologicznego.
Aktywność fizyczna bezsprzecznie sprzyja redukcji produkcji kortyzolu, czyli hormonu, jaki nasz organizm wydziela w reakcji na stres. Z tego względu pomaga nam radzić sobie zarówno z obniżonym nastrojem, jak i takimi trudnymi emocjami, jak np. lęk czy złość.
Ruch przyczynia się do poprawy koncentracji naszego umysłu, dzięki niemu jesteśmy też sprawniejsi intelektualnie. Jest nam pomocny w odstresowaniu się, sprostaniu nękającym nas natrętnym myślom, jak i niezamartwianiu się. Podczas wysiłku fizycznego organizm wydziela endorfiny, jak i inne neuroprzekaźniki, które nie tylko pełnią funkcję ochronną dla mózgu, ale też odpowiadają za takie aspekty jak:
- poprawa nastroju;
- odczuwanie euforii;
- zmniejszenie poziomu bólu.
Co bardzo istotne w kontekście zdrowia psychicznego, aktywność ruchowa wpływa pobudzająco na nasz mózg, przyczyniając się do jego lepszego dotlenienia i zwiększenia przepływu krwi. To natomiast sprzyja namnażaniu się i wzmacnianiu komórek nerwowych. Zatem trening odpowiada za uaktywnienie szeregu mechanizmów, którym zawdzięczamy zarówno zdrowie neuronów, jak i lepsze funkcjonowanie całego układu nerwowego. Ćwicząc, stajemy się w większym stopniu odporni na wszelkiego rodzaju stany lękowe.
Jako podsumowanie warto też dodać, że osoby systematycznie oddające się aktywności fizycznej osiągają lepsze wyniki w testach pamięci i produktywności w porównaniu do tych o siedzącym trybie życia.
Podtrzymywanie i pielęgnowanie relacji międzyludzkich
Utrzymywanie kontaktów z przyjaciółmi i znajomymi to kolejny ważny element procesu budowania naszej kondycji psychicznej. Ludzie z otoczenia stanowią nasze nieocenione wsparcie społeczne, warto zatem spędzać czas z osobami, które lubimy i darzymy zaufaniem, pielęgnować relacje międzyludzkie, jak i pozostawać w stałym i regularnym kontakcie z najbliższymi.
Nie zaniedbujmy stosunków z ludźmi, przy których możemy pozostać sobą i z którymi mamy możliwość podzielenia się i porozmawiania zarówno o dobrych chwilach i zdarzeniach, jak i sytuacjach naprawdę trudnych, problemach, jakich doświadczamy. Takie relacje dają nam poczucie wspólnoty i zrozumienia, zapewniają poczucie wsparcia, ponieważ czujemy, że w obliczu trudności i trosk nie jesteśmy sami. To wszystko znacząco wpływa na nasze dobre samopoczucie psychiczne, a przy tym sprzyja wzmocnieniu naszej pewności siebie.
Co istotne, większą efektywność w powyższym pozytywnym oddziaływaniu wykazują więzi polegające na kontaktach osobistych, a nie te oparte na mediach społecznościowych.
Podsumowanie
Warto mieć świadomość, że zdrowie psychiczne w takim samym stopniu jak to fizyczne oddziałuje na poczucie dobrostanu człowieka. Z tego powodu nie tylko nie powinniśmy go lekceważyć, ale wręcz przeciwnie – dobrze jest otoczyć je należytą troską i uwagą, jak i podejmować aktywności prowadzące do poprawy naszej kondycji psychicznej.
Czasami bywa jednak tak, że trudności dnia codziennego przerastają nas, nie umiemy samodzielnie sprostać takim problemom, jak np. długotrwały stres czy złe samopoczucie psychiczne. Nieodzowne staje się w takich sytuacjach skorzystanie z profesjonalnej pomocy, tj. lekarza psychiatry, psychologa lub psychoterapeuty.
Musimy pamiętać, że szukanie pomocy w trudnych chwilach nie jest oznaką słabości, a dokładnie odwrotnie – to wyraz naszej siły.
Źródła
- https://gemini.pl/poradnik/zdrowie-psychiczne/?srsltid=AfmBOor0gjjKB8M7qE4TMWttf2YmIFR0FthldxUetSj19IRqpQ-ULenP [dostęp: 09.10.2024]
- https://www.kalbi.pl/swiatowy-dzien-zdrowia-psychicznego [dostęp: 09.10.2024]
- https://www.medicoverhospitals.in/pl/articles/world-mental-health-day [dostęp: 09.10.2024]
- https://katarzynapiwowar.pl/jak-dbac-o-zdrowie-psychiczne/ [dostęp: 09.10.2024]