Nr konta bankowego: 10 1240 4025 1111 0010 6175 7085 - Przekaż 1,5% podatku nr KRS 0000445584 biuro@poranek.pl

Kofeina to związek zawarty w wielu produktach spożywczych, bez których trudno wyobrazić sobie teraźniejszość . Picie kawy o poranku stało się tak samo naturalne dla wielu ludzi, jak mycie zębów. Okazuje się, że Polacy piją średnio 3 filiżanki kawy dziennie. Całość przekłada się na ok. 3 kg kawy rocznie na jedną osobę. Kawa pobudza nasz organizm do działania, przez co jesteśmy bardziej efektywni w pracy. Pije się ją także na spotkaniach towarzyskich. Poza tym, kofeinę zawiera nie tylko kawa, lecz także herbata, cola, czekolada, czy ostatnio modne napoje energetyczne. Ale czy uzależniając cały współczesny świat od działania kofeiny, nie tracimy przypadkiem czegoś bardziej cennego? 

Kofeina i jej źródła

Kofeina (C8H10N4O2) jest substancją chemiczną z grupy alkaloidów purynowych. Jest także zwana teiną (w herbacie), guaraniną (w guaranie) i mateiną (w yerba mate). Niezależnie od źródła jego pochodzenia jest to ta sama substancja, dlatego dla uproszczenia zostaniemy przy nazwie „kofeina”.

Jak wspomniano, kofeina znajduje się nie tylko w kawie, ale także w innych produktach. Można je podzielić na dwie kategorie:
1. Naturalne źródła kofeiny – głównie kawa, ale także herbata, guarana, yerba mate czy kakao.
2. Sztuczne produkty zawierające kofeinę – przede wszystkim napoje gazowane typu cola i suplementy diety.
Oprócz tego na rynku istnieją produkty wzbogacone o kofeinę – są to niektóre preparaty farmaceutyczne i leki.

Zasada działania

Jak działa na nas kofeina? W naszym mózgu znajdują się receptory adenozynowe, które reagują na substancję zwaną adenozyną. Adenozyna jest neuroprzekaźnikiem hamującym i pojawia się w naszym organizmie jako wynik pracy ośrodkowego układu nerwowego. Gdy adenozyny jest wystarczająco dużo, zaczynają łączyć się z receptorami. Wtedy hamują pracę mózgu i powodują, że stajemy się senni.

Tu właśnie pojawia się kofeina. Dziwnym zrządzeniem losu kofeina ma zbliżoną budowę do adenozyny. Cząsteczki kofeiny mogą więc łączyć się z receptorami adenozynowymi, bez aktywowania ich. Krótko mówiąc, kofeina działa jak inhibitor, oszukując receptory naszych komórek mózgowych mierzących poziom adenozyny w naszym organizmie. Dlatego nasz układ nerwowy, zamiast odczuwać senność i zmęczenie, pozostaje pobudzony. Oprócz tego kofeina modyfikuje poziom dopaminy i adrenaliny w naszym organizmie, co ma bezpośredni wpływ na nasz nastrój.

Ponieważ kofeina ma działanie farmakologiczne i psychoaktywne o charakterze stymulującym (jest stymulantem), to produkty takie jak kawa czy herbata są zaliczane do używek. Można zatem stwierdzić, że kofeina i produkty ją zawierające są najbardziej rozpowszechnionym legalnym narkotykiem na świecie.

Wpływ na zdrowie człowieka

Liczne badania naukowe pokazują, że kofeina może mieć pozytywne oddziaływanie na organizm ludzki. Zwiększa naszą koncentrację i poprawia zapamiętywanie, pobudza trawienie, polepsza pracę nerek (wzmaga moczopędność), a także chroni przed nowotworami, chorobami serca i cukrzycą. Uważa się także, że kawa posiada przeciwutleniacze (antyoksydanty). Ludzie zwykle sięgają po kawę z powodu jej pobudzającego działania, co daje pewne krótkoterminowe korzyści.

Działanie kofeiny może być też negatywne, zwłaszcza w obszarze neurologii i psychiki. Ponieważ kofeina pobudza nasz układ nerwowy, u wielu osób powoduje bóle głowy, rozdrażnienie, a także apatię. Spożywana wieczorem może przyczyniać się do bezsenności. Zwiększone dawki kofeiny powodują też uczucie lęku i niepokoju, co ma bezpośredni wpływ na nasze serce i może doprowadzić do problemów kardiologicznych. Kofeina zwęża naczynia krwionośne, co może być szczególnie niebezpieczne dla ludzi cierpiących na nadciśnienie.

Śmiertelna dawka czystej kofeiny wynosi 10 g. Oprócz tego, może ona mieć długotrwałe negatywne skutki. Wspomnieliśmy o bezsenności, co samo w sobie osłabia organizm na dłuższą metę. Choć kawa zawiera antyoksydanty, to ich działanie jest niwelowane przez działanie oksydantów, także zawartych w kawie. Okazuje się też, że pewne gatunki kawy zawierają wolne rodniki, które prowadzą do stresu oksydacyjnego w organizmie. Wolne rodniki przyspieszają śmierć komórek ciała, a tym samym powodują szybsze starzenie się organizmu.

Czy kofeina uzależnia?

Największe obawy powinien budzić fakt, że, tak jak wiele innych narkotyków, również kofeina uzależnia. Mowa głównie o uzależnieniu farmakologicznym. Kofeina uwrażliwia receptory dopaminowe, odpowiedzialne za nasz nastrój, samopoczucie i koncentrację. Gdy organizmowi brakuje kofeiny, to nie może produkować odpowiedniej ilości dopaminy, aby funkcjonował normalnie. Stąd „domaga się” kolejnych dawek kofeiny.

Po jakimś czasie organizm przyzwyczaja się do regularnego picia kawy. Wtedy, zamiast pobudzać organizm do lepszego działania, kofeina jedynie pozwala nam w miarę normalnie funkcjonować. Bez dawki kofeiny organizm objawia przewlekłe zmęczenie, które można zaspokoić tylko kolejną kawą. Po całkowitym odstawieniu kofeiny pojawia się tzw. głód kofeinowy, objawiający się silnym zmęczeniem i bólami głowy.

Dobra wiadomość jest taka, że ten głód trwa tylko kilka dni, dzięki czemu można szybko poradzić sobie z uzależnieniem. Ale tak jak przy każdym uzależnieniu, może to wymagać sporo determinacji i samozaparcia.

Co zamiast kawy?

Osobom, które przede wszystkim cenią zdrowie, na pewno spodoba się informacja, że niektóre składniki zawarte w kawie można spotkać w wielu innych produktach. Różne owoce i warzywa są bogate w antyoksydanty, zwłaszcza witaminy. W witaminę C bogata jest czarna porzeczka, czerwona papryka, kiwi, warzywa kapustne, a także liczne owoce cytrusowe. Ważnym źródłem witaminy E są oleje roślinne. Z kolei pomidory są bogate w likopen. Orzechy zawierają pierwiastki o właściwościach antyoksydacyjnych, selen i cynk. Liczne rośliny, zwłaszcza warzywa strączkowe, orzechy i owoce, zawierają polifenole. Oprócz tego, że działają antyoksydacyjnie, to także zmniejszają ryzyko chorób serca i nowotworów.

Kofeina może przynosić pewne korzyści, jednak mogą one być okupione negatywnymi skutkami. Problemy ze snem, rozdrażnienie, lękliwość, a także chroniczne zmęczenie – wszystkie te dolegliwości mają negatywny wpływ na nasz organizm na dłuższą metę. Jeżeli koniecznie musimy zachować nasz umysł pobudzonym, być może warto sięgnąć po teakrynę. Efekty jej działania są zbliżone do działania kofeiny, ale bez znanych efektów ubocznych. Ponadto teakryna nie uzależnia. Ale jak ze wszystkim, należy zachowywać umiar.

Skip to content