Zrozumienie informacji na etykiecie produktu spożywczego jest niezwykle istotne dla dokonywania świadomych wyborów. W poniższym artykule omówię, jakie kluczowe elementy możemy znaleźć na etykiecie i jak ważne są one w kontekście naszego zdrowia i codziennej diety.
Składowe etykiety
Nazwa Produktu
Kluczową częścią etykiety jest nazwa produktu, która robi pierwsze wrażenie podczas zakupów. Nazwa powinna być czytelna i odzwierciedlać dokładnie zawartość opakowania. Nazwa produktu nie może wprowadzać konsumenta w błąd.
Hierarchia składników na etykiecie
Etykieta na produkcie spożywczym jest kluczowym źródłem informacji, szczególnie jeśli chodzi o składniki produktu. Czy zastanawiałeś się, w jakiej kolejności pojawiają się składniki na etykietach produktów spożywczych? Etykiety produktów spożywczych posiadają określone zasady dotyczące prezentacji informacji na opakowaniach, co jest kluczowe dla świadomych zakupów żywności. Warto przyjrzeć się szczegółowo temu procesowi.
Kolejność składników na etykiecie
Główną zasadą przy prezentacji składników na etykiecie jest ich porządek według ilości. Składniki występujące w największej ilości wymienione są jako pierwsze na liście. Zwracaj także uwagę na ilość składników w składzie produktów. Najlepiej, gdy skład jest jak najkrótszy.
Alergeny – ważny składnik etykiety
Dlaczego oznakowanie alergenów na etykiecie jest istotne?
Oznakowanie alergenów na etykiecie produktu spożywczego odgrywa kluczową rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa konsumentów. Dla osób z alergią na konkretne składniki spożywcze oznakowanie alergenów to podstawa, która pozwala uniknąć produktów, które mogą zagrażać ich zdrowiu.
Jakie są obowiązujące przepisy dotyczące oznakowania alergenów?
Polskie prawo żywnościowe nakłada obowiązek jednoznacznego oznaczania alergenów na etykietach produktów spożywczych. Wspólne normy Unii Europejskiej również wymagają jasnego oznaczenia alergenów na etykietach, co pozwala na swobodny handel produktami w obrębie wspólnoty.
Jak rozpoznać alergeny na etykiecie?
Składniki alergenne podaje się:
- z wyraźnym odniesieniem do nazwy składnika określonej w załączniku wymieniającym składniki alergenne oraz
- z wyróżnieniem ww. nazwy
Sztuczne dodatki
Najczęstsze dodatki spożywcze, które są dodawane do żywności, obejmują różnorodne substancje, których celem jest poprawa smaku, wyglądu, trwałości czy konsystencji produktów spożywczych. W jaki sposób można je zidentyfikować? Dodatki do żywności są najczęściej oznakowane literą E oraz cyfrą.
Klasyfikacja dodatków do żywności
Wszystkie kategorie dodatków do żywności mają swoje własne oznaczenie, które powinno znaleźć się na etykiecie produktów; wśród nich są:
a) barwniki – E100-199
b) konserwanty – E200-299
c) przeciwutleniacze i synergenty – E300-399
d) substancje kształtujące strukturę (emulgatory i środki zagęszczające) – E400-499
e) dodatki o zróżnicowanym przeznaczeniu – E500-599
f) substancje smakowo-zapachowe (aromatyzujące) – powyżej E600
g) antybiotyki – E700-799
h) substancje słodzące – powyżej E900
i) dodatki do żywności o różnym zastosowaniu – E900-1299
j) skrobie modyfikowane – E1300-1399
Powyższa klasyfikacja dodatków oparta jest na kryteriach ich funkcji technologicznych. Należy jednak podkreślić, że istnieją inne klasyfikacje oparte na pochodzeniu (naturalne lub syntetyczne) lub na rodzaju dodatku.
Pamiętaj, że świadomość najczęściej stosowanych dodatków w żywności oraz umiejętność interpretacji informacji zawartych na etykietach produktów mogą pomóc w identyfikacji i unikaniu sztucznych dodatków w codziennej diecie.
Tabela wartości odżywczej
Dlaczego tabela wartości odżywczej na etykiecie jest istotna?
Tabela wartości odżywczej na etykiecie produktu spożywczego dostarcza kluczowych informacji, które mogą mieć duże znaczenie dla konsumenta. Dzięki takiej tabeli konsument może ocenić, jakie składniki zawiera produkt, porównać wartości odżywcze między produktami oraz podejmować świadome wybory żywieniowe. Aby ułatwić porównywanie produktów w opakowaniach różnej wielkości, informacje o wartości odżywczej podawane są w przeliczeniu na 100 g lub na 100 ml.
Jak odczytywać tabele wartości odżywczej?
Kalorie i ich znaczenie
Informacje o kaloriach pozwalają na świadome kontrolowanie spożywanej energii i utrzymanie równowagi kalorycznej.
Zawartość tłuszczu, węglowodanów i białka
Węglowodany to źródło energii, które dostarcza dostarcza 17 kJ (4 kcal). Zaleca się, aby w diecie przeważały węglowodany złożone, a cukry proste były w mniejszości. Należy unikać zwłaszcza cukrów dodanych. Aby dowiedzieć się, ile węglowodanów złożonych dostarcza produkt, należy odjąć wartość zamieszczoną w pozycji cukry od wartości węglowodany zamieszczone w rubryce.
Błonnik – przyjęte jest, że im więcej błonnika zawiera produkt, tym lepiej. Nie można jednak też przesadzić z jego ilością w diecie. Zalecane spożycie to 40 g dziennie.
Interpretacja dodatkowych informacji
Znaczenie witamin i minerałów
Informacja o zawartości witamin i składników mineralnych jest dobrowolna i producent nie musi jej umieszczać na etykiecie, chyba że są to produkty wzbogacane. Można ją znaleźć głównie na produktach, które zawierają znaczące ilości witamin i składników mineralnych, czyli nie mniej niż 7,5% (RWS – dzienna referencyjna wartość spożycia), np. napoje, lub 15% (RWS) – pozostałe produkty. Informacja o zawartości witamin w produktach może być potrzebna, kiedy musimy uzupełnić niedobory lub odpowiednio zbilansować dietę.
Sól – ta pozycja etykiety praktycznie oznacza zawartość sodu, która została przeliczona na sól. Źródłem sodu (soli) w żywności, soli kuchennej, są również inne substancje, takie jak glutaminian sodu czy dwuwęglan sodu. Sód może także występować naturalnie w żywności. Sprawdzając etykietę, możemy wybrać produkt o mniejszej zawartości soli.
Zrozumienie wartości procentowych
RI (referencyjna wartość spożycia dla przeciętnej osoby dorosłej
To procentowa ilość zalecanego dziennego spożycia pomagająca się zorientować, ile dany produkt zawiera składników w porównaniu do dziennej potrzeby organizmu.
Jak rozpoznać cukry dodane na etykiecie produktu spożywczego?
Rozróżnienie naturalnych cukrów od dodanych na etykiecie produktu spożywczego może być wyzwaniem, ale istnieje kilka wskazówek, które mogą pomóc w tej kwestii.
- Przede wszystkim zwróć uwagę na różne nazwy, pod jakimi mogą kryć się cukry dodane. Mogą to być m.in. syropy glukozowo-fruktozowe, syrop kukurydziany, cukier karmelowy czy fruktoza.
- Na etykiecie skład produktu jest podany w kolejności takiej, że składniki w największych ilościach są wymienione na początku. Jeśli cukier jest jednym z pierwszych składników, istnieje prawdopodobieństwo, że produkt ma wysoką zawartość cukrów dodanych.
Dlaczego rozpoznawanie cukrów dodanych jest istotne?
Rozróżnienie między naturalnymi a dodanymi cukrami jest kluczowe dla utrzymania zdrowego stylu życia. Nadmierne spożycie cukrów dodanych może prowadzić do wielu problemów zdrowotnych, w tym otyłości, cukrzycy typu 2 oraz chorób serca. Stąd ważne jest świadome wybieranie produktów z ograniczoną zawartością cukrów.
Tłuszcze i ich rodzaje
Tłuszcze to źródło energii, które dostarcza 37 kJ (9 kcal). Ponadto pomagają we wchłanianiu niektórych witamin oraz są źródłem kwasów tłuszczowych. Wybór właściwych tłuszczów ma znaczenie dla zdrowia, dlatego istotne jest rozróżnienie pomiędzy zdrowymi a niezdrowymi tłuszczami.
Rodzaje tłuszczów
Poszczególne rodzaje tłuszczów charakteryzują się odmiennym składem. Występujące w nich kwasy tłuszczowe warunkują ich właściwości technologiczne i żywieniowe.
- Kwasy tłuszczowe nasycone – są głównie pochodzenia zwierzęcego. Tłuszczy nasyconych dostarczają także produkty typu fast food oraz słodycze. Ich nadmierne spożycie podnosi poziom cholesterolu LDL, co może wpływać na rozwój miażdżycy, zatorów, choroby niedokrwiennej serca, udaru mózgu.
- Jednonienasycone kwasy tłuszczowe – to głównie kwasy tłuszczowe omega-9, znajdują się np. w oliwie i oleju rzepakowym.
- Wielonienasycone kwasy tłuszczowe – to głównie kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6, odgrywają kluczową rolę w funkcjonowaniu organizmu. Ich źródłem są oliwa z oliwek, tłuste ryby morskie, orzechy, awokado, algi, owoce morza.
- Kwasy tłuszczowe trans – powstają w wyniku uwodornienia kwasów tłuszczowych nienasyconych. Ich spożywanie w nadmiarze nie jest korzystne dla zdrowia i może powodować niekorzystne zmiany miażdżycowe w naczyniach krwionośnych. Takie tłuszcze znajdują się w fast foodach, wyrobach cukierniczych, słodyczach.
Termin ważności
Termin ważności na etykiecie produktu spożywczego jest kluczowym elementem informacyjnym dla konsumentów. Określa on datę, do której produkt jest przydatny do spożycia. Wskazuje, kiedy produkt zachowuje swoją najlepszą jakość, świeżość oraz wartości odżywcze.
Termin ważności może być oznakowany w dwojaki sposób:
- oznaczenie „należy spożyć do” informuje o dacie, do której produkt jest bezpieczny do spożycia. Po tej dacie produkt może stracić jakość, smak i wartość odżywczą, a także istnieje ryzyko rozwoju szkodliwych bakterii, co może stanowić zagrożenie dla zdrowia.
- oznaczenie „najlepiej spożyć przed” wskazuje, że produkt zachowuje swoją najlepszą jakość, smak i wartość odżywczą przed tą datą, jednak nie oznacza to, że po upływie terminu produkt staje się natychmiast niebezpieczny dla zdrowia. To bardziej wskazówka dotycząca jakości produktu, a nie bezpieczeństwa zdrowotnego.
Pozostałe informacje znajdujące się na etykiecie
Oświadczenie żywieniowe
Oświadczenie żywieniowe to informacja na etykiecie, która oznacza, że produkt posiada specjalne własności żywieniowe w odniesieniu do wartości energetycznej lub składnika odżywczego (albo innego składnika).
W przypadku wartości energetycznej tego typu oświadczenie dotyczy energii, przykładowo:
- „niska wartość energetyczna” oznacza, że w produkcie jest mniej niż 40 kcal/100 g lub 20 kcal/100 ml;
- „zmniejszona wartość energetyczna (o 30%)” oznacza, że jest mniej kaloryczny w porównaniu z podobnym produktem.
W odniesieniu do składników oświadczenie żywieniowe dotyczy ich zawartości lub nieobecności w produkcie. Przykładowo:
- „niska zawartość cukrów”, czyli nie więcej niż 5 g/100 g lub 2,5 g/100 ml;
- „źródło witaminy/składnika mineralnego”, co oznacza, że jest w nim co najmniej 15% referencyjnych wartości spożycia;
- „wysoka zawartość witamin lub składników mineralnych”, tzn. co najmniej 30% referencyjnej wartości spożycia;
- „wysoka zawartość błonnika”, czyli przynajmniej 6 g/100 g lub 3 g/100 kcal;
- „bez dodatku cukrów” oznacza, że nie zostały dodane cukry proste, dwucukry oraz inne środki spożywcze zastosowane z uwagi na ich właściwości słodzące.
Etykieta produktu spożywczego musi także zawierać informacje o:
- sposobie przygotowania lub stosowania
- danych identyfikujących producenta
- miejscu lub źródle pochodzenia
- masie netto/liczbie sztuk
- warunkach przechowywania
- oznaczeniu partii produkcyjnej
- klasie jakości handlowej
Podsumowanie
Czytanie etykiet produktów spożywczych w dzisiejszych czasach jest bardzo ważne. To nie tylko sposób na dokładniejsze zrozumienie, co faktycznie spożywamy, ale także kluczowy krok w dbaniu o nasze zdrowie i środowisko. Dzięki świadomości na temat tego, na co zwracać uwagę podczas czytania etykiet, konsumenci mogą podejmować lepsze decyzje zakupowe.
Źródła:
- Dyrektywa 1169/2011 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, Dz.Urz. UE, nr 304/25.
- Wykaz alergenów zgodnie z załącznikiem nr ii rozporządzenia 1169/2011.
- Kawecka A., Znakowanie żywności na Jednolitym Rynku UE, Kraków, grudzień 2019.
- https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/67338,tluszcze-podzial-budowa-funkcje-i-wlasciwosci
- https://bezpieczenstwozywnosci.wip.pl/strefa-innowatora/dodatki-do-zywnosci-przeglad-wybranych-kategorii-3840.html
- ROZPORZĄDZENIE (WE) NR 1924/2006 PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności.
Śmiechowska M., Znakowanie produktów żywnościowych, Ann. Acad. Med. Gedan. 2012, 42, 65-73.
Najnowsze komentarze