Prokrastynacja – co o niej wiemy?

Prokrastynacja to termin z dziedziny psychologii. Istotę tej tendencji stanowi celowe odkładanie zadań o dużej wadze na rzecz tych o mniejszym znaczeniu czy też bardziej przyjemnych. Jest to m.in. uleganie takim powszechnym rozpraszaczom, jakimi są media społecznościowe. Takie postępowanie wiąże się nierzadko z przykrymi konsekwencjami w rodzaju nieefektywności w pracy zawodowej, stresu, frustracji, poczucia winy i wyrzutów sumienia.

 

Prokrastynacja – definicja

W psychologii prokrastynacja oznacza bezzasadne opóźnianie wykonania zadań, które mieliśmy zrealizować. Występuje ono zarówno wśród uczniów i studentów, ale i pracowników, dotyczy jednak także takich kwestii, jak np. podejmowanie ważnych decyzji, osobiste postanowienia czy obowiązki domowe. Ze zjawiskiem tym mamy do czynienia np. odkładając na ostatnią chwilę naukę do egzaminu czy odraczając wciąż w czasie telefon w celu zapisania się na ważną wizytę lekarską.

Prokrastynacja stanowi rodzaj zaburzenia psychicznego, błędem jest więc określanie jej zwykłym lenistwem. Przekładając swoje obowiązki na następny dzień, kierujemy się wiarą, że będą one wtedy łatwiejsze do wykonania. Tak się jednak nie dzieje, w związku z czym… odkładamy je na kolejny, bliższy lub dalszy termin. Czekające nas odroczone zadania nie tylko nie znikają, ale wręcz na odwrót, kumulują się, co jest dodatkowym czynnikiem demotywującym osobę dotkniętą prokrastynacją. Takie nawarstwienie się spraw, wszystkie te zaległości stają się źródłem stresu – pojawiają się obawy i lęk, że nie podołamy obowiązkom.

Zgodnie z opiniami specjalistów największą trudność sprawia zrobienie pierwszego kroku. Tymczasem kiedy już zaczniemy i przystąpimy do realizacji zadań, okazuje się, że wszystko, co do nas należy, jest jak najbardziej wykonalne.

Warto mieć świadomość, że prokrastynacja w niczym nie przybliży nas do rozwiązania problemów. Przeciwnie: odraczanie obowiązków na nieokreślone potem może nas tylko przytłoczyć i to w większym stopniu niż konieczność wywiązania się z nich.

 

Prokrastynacja – przyczyny

Wśród przyczyn zjawiska prokrastynacji możemy wyróżnić dwie kategorie:

• wewnętrzne – związane z osobowością danej osoby, jej przekonaniami i motywacją;
• zewnętrzne – czyli wynikające z otoczenia, w którym człowiek funkcjonuje.

Do przyczyn wewnętrznych prokrastynacji należą:

• brak umiejętności organizacji czasu;
• lęk przed porażką;
• perfekcjonizm;
• niskie poczucie własnej wartości.

Natomiast do przyczyn zewnętrznych można zaliczyć:

• brak jasnego celu;
• nadmierną liczbę zadań do wykonania;
• presję ze strony otoczenia.

 

Prokrastynacja – konsekwencje

Zjawisko prokrastynacji wiąże się zwykle z niekorzystnymi dla nas konsekwencjami, źle wpływa na wyniki czy to w szkole, czy w pracy, potrafi też negatywnie oddziaływać na nasze relacje z innymi osobami. W efekcie ciągłego odwlekania realizacji zadań możemy borykać się z poczuciem winy, jak i być niezadowolonymi z siebie. Tego typu odczucia mogą z kolei przyczynić się do wystąpienia symptomów depresji, takich jak chociażby apatia i przygnębienie.

W tym miejscu warto dodać, że stany depresyjne również stanowią czasem powód prokrastynacji. Zmagając się z tą chorobą, możemy mieć problemy z organizacją zadań i swojego czasu, ze skupieniem uwagi. Również spadek motywacji do działania często występuje przy tym schorzeniu. To wszystko może doprowadzić właśnie do prokrastynacji – a ta niestety tylko pogłębi złe samopoczucie.

 

 

W zależności od rodzaju zadań, jakie przekładamy na później, wśród konsekwencji prokrastynacji możemy wyróżnić np.:

• problemy zdrowotne związane z odraczaniem badań i wizyt lekarskich;
• kłopoty w pracy, takie jak m.in. spadek satysfakcji z jej wykonywania, utrata szansy na awans/podwyżkę, gorsze relacje z przełożonym i/lub współpracownikami, poczucie bycia kiepskim pracownikiem;
• niezaliczenie testu, niezdanie egzaminu, powtarzanie klasy, dłuższy okres trwania studiów;
• problemy natury prawnej, administracyjnej czy urzędowej będące wynikiem odwlekania np. uregulowania rachunków czy złożenia zeznań lub rozliczeń.

 

Prokrastynacja kontra lenistwo

Prokrastynacja ma miejsce wtedy, gdy jesteśmy świadomi ważności zadania i chcemy je zrealizować, aczkolwiek z różnych powodów nie robimy tego. Na skutek tego czujemy się winni, mamy wyrzuty sumienia, w związku z czym wcale nie cieszą nas działania, na które zdecydowaliśmy się zamiast tych zaplanowanych.

Z kolei z lenistwem mamy do czynienia w sytuacji, gdy czujemy niechęć wobec zaangażowania się w pracę lub alternatywne aktywności. U podstaw takiego podejścia leży często obojętny lub lekceważący stosunek do obowiązków lub niski poziom ambicji. Będąc leniwymi, zwykle nie czujemy się winni ani nie miewamy wyrzutów sumienia z powodu przekładania zadań, a bezczynność stanowi dla nas źródło przyjemności.

 

Prokrastynacja – jak ją pokonać?

Chcąc popracować nad swoją prokrastynacją, warto skorzystać z poniższych technik:

• Ustalanie priorytetów – pierwszy krok to zrobienie listy zadań do wykonania, kolejny natomiast stanowi przydzielenie każdemu z nich określonego stopnia ważności. Potem przystąpmy do wykonywania działań zgodnie z ustaloną kolejnością, zaczynając od tych najważniejszych.
• Dzielenie zadań na mniejsze – żeby się nie zniechęcić i nie czuć przytłoczonym, zamiast myśleć o wszystkim, co mamy do zrealizowania, lepiej jest podzielić zadania na mniejsze części. Wywiązywanie się z nich etapami umożliwi nam stopniowe osiągnięcie celu, co z kolei da nam poczucie dumy i zadowolenia.
• Motywacja –  dążąc do poprawy swojej produktywności, rozważmy, jakie czynniki motywują nas do działania i zastosujmy to. Można np. przemyśleć nagradzanie się określonymi małymi przyjemnościami za wywiązanie się z danego zadania.
• NIE dla rozpraszaczy – nic tak nie sprzyja efektywności jak pełna koncentracja na zadaniu. Żeby była możliwa, warto wyeliminować z zasięgu wzroku wszystko, co mogłoby nas rozproszyć i oderwać od pracy, od odłożenia telefonu zaczynając.
• Planowanie czasu – skorzystajmy z gotowych, opracowanych sposobów na zwiększenie swojej efektywności. Jedną z nich jest tzw. technika pomodoro, której istotę stanowi paca w odcinkach 25-minutowych. Po każdym takim bloku czasowym następuje 5 minut przerwy, po upływie której znów przez 25 minut intensywnie pracujemy.
• Wsparcie z zewnątrz – znajdźmy kogoś, kto wesprze nas w zmaganiach z prokrastynacją. Jeśli samodzielna praca nad nią sprawia nam trudności, poszukajmy pomocy specjalisty – psychologa lub psychoterapeuty. Za sprawą ich wiedzy i prowadzenia możemy zacząć lepiej funkcjonować.
• Bądźmy dla siebie łagodni – pokonywanie prokrastynacji to trudne wyzwanie i nie zawsze wszystko idzie tak, jak byśmy chcieli. Warto nie być wtedy wobec siebie zbyt surowym – o wiele lepiej sprawdzi się wyrozumiałość.

 

Na koniec dobrze wspomnieć, że prokrastynacji da się zapobiec, a pomocne w tym będzie zwłaszcza wypracowanie w sobie dobrych nawyków. Należy do nich jasne wyznaczanie celów, jakie chcemy osiągnąć w określonym czasie, rozwijanie umiejętności organizacji czasu czy też sprzyjająca poprawie efektywności nauka radzenia sobie ze stresem.

 

 

Źródła:

• https://mindhealth.pl/blog/prokrastynacja-co-to-jest-jak-z-nia-walczyc
• https://psychomedic.online/prokrastynacja-to-nie-lenistwo/
• https://psychocare.pl/prokrastynacja/