Marnowanie żywności w Polsce i na świecie. Czy wiesz, że aż 1/3 całej wyprodukowanej na świecie żywności nigdy nie trafia na żaden stół, a w każdej sekundzie w koszu ląduje 51 ton jedzenia? Jak to się stało, że marnujemy tyle żywności? Jaka jest rzeczywista skala problemu w Polsce i na świecie? Co robimy, by temu przeciwdziałać?
Marnowanie żywności stanowi globalny problem, który w ostatnich latach zyskał znaczenie polityczne i społeczne. Żywność jest cennym towarem, a jej produkcja pochłania bardzo wiele zasobów. Z danych szacunkowych wynika, że aż do 1/3 żywności jest marnotrawione lub wyrzucane, co pociąga za sobą ogromne koszty środowiskowe i gospodarcze. W Polsce na jednego Polaka przypada średnio 235 kg żywności zmarnowanej w ciągu roku. Dla porównania w krajach Afryki Subsaharyjskiej wskaźnik ten wynosi ok. 6-11 kg. W ubiegłym roku 690 mln ludzi cierpiało głód natomiast w bogatej Unii Europejskiej marnotrawi się średnio 173 kg rocznie żywności na osobę. To w jaki sposób marnotrawimy jedzenie i zasoby zobrazujmy na przykładzie pomidorów.
Historia zmarnowanych pomidorów – czyli jak to wygląda w praktyce
377 tys. ton pomidorów marnuje się każdego roku. To tak, jakbyśmy marnowali 90 km2 ziemi uprawnej, 57 mld litrów wody i 7 mln godzin pracy. Pozbywając się tych odpadów emitujemy 312 tys. ton gazów – tyle co 55 tys. aut w ciągu roku [1].
Powyższy przykład obrazuje jaki ogrom zasobów zmarnowany jest na przykładzie JEDNEGO tylko produktu. W rzeczywistości marnujemy znacznie więcej.
Skala problemu
W każdym europejskim gospodarstwie domowym wyrzuca się około 20 – 30% zakupionego jedzenia, podczas gdy 2/3 nadawałoby się jeszcze do konsumpcji. Najwięcej marnują Holendrzy i Belgowie oraz mieszkańcy Cypru [2].
Do marnotrawstwa dochodzi na wszystkich etapach łańcucha dostaw żywności: na etapie produkcji, przetwarzania, handlu detalicznego i konsumpcji. Marnotrawienie żywności można zdefiniować na wiele różnych sposobów i nie ma jednej metodyki pomiaru tego zjawiska. ONZ szacuje, że związane z tym światowe koszty gospodarcze i środowiskowe wynoszą około 1,7 biliona dolarów rocznie.
Definicja
Organizacje humanitarne i niektóre z Państw członkowskich definiują problem posługując się definicją FAO, czyli stratami żywności (ang. food loss) – oznaczają one „zmniejszenie ilości lub pogorszenie jakości żywności” [3].
Marnowanie żywności – przyczyny
42% Polaków przyznaje, że zdarza im się wyrzucić żywność [4]. Deklarowany poziom marnowania żywności wśród konsumentów w 2019 roku utrzymuje się więc na zbliżonym poziomie w stosunku do ubiegłego roku.
Dlaczego to robimy?
Problem tkwi w nierzadko nadmiernej spontaniczności zakupowej oraz braku wiedzy na temat przechowywania produktów żywnościowych. Decyzje o zakupie danego produktu podejmujemy spontanicznie, często kupujemy „na zapas”. Mamy tendencje do nakładania sobie dużych porcji i wyrzucania niezjedzonych resztek do kosza.
Marnowanie żywności – rozwiązania legislacyjne
W 2015 za sprawą liderów światowych (w tym Unii Europejskiej) przyjęto Cele Zrównoważonego Rozwoju, dzięki którym do 2030 roku globalny problem głodu miał zniknąć [5]. Nic dziwnego, że różne kraje na świecie sięgają po rozwiązania, które zapobiegać mają takiemu marnotrawieniu zasobów. Francja to pierwszy kraj na świecie, który prawnie zakazał marnowania żywności przez sieci handlowe. Cała nadwyżka towarów, które są pełnowartościowymi produktami, przekazywana jest organizacjom charytatywnym.
Również w Polsce, której w 2018 roku przypadło mało zaszczytne 5 miejsce wśród krajów Unii Europejskiej marnujących najwięcej żywności, po wielu latach prac legislacyjnych w 2019 roku zaczęło obowiązywać prawo zabraniające sklepom wielkopowierzchniowym marnowania jedzenia [6].
Do 18 lutego duże sklepy sprzedające żywność miały czas na podpisanie umowy z organizacjami charytatywnymi na przekazywanie nieodpłatnie niesprzedanej żywności (ale nie produktów przeterminowanych lub zepsutych, tylko takich, które wciąż nadają się do spożycia: np. z uszkodzonymi opakowaniami). W ustawie zapisano, że sprzedawcy mają płacić 10 groszy za 1 kg marnowanej lub wyrzucanej żywności. Za nierealizowanie zapisów umowy z organizacją charytatywną – czyli za nieprzekazanie jedzenia – inspektor może nałożyć od 500 zł do 10 tys. zł kary. To bardzo dobry początek aby stoczyć nierówną walkę z marnotrawieniem żywności w naszym kraju.
Przypisy
[1] https://www.europarl.europa.eu/news/pl/headlines/society/20170505STO73528/marnowanie-zywnosci-w-ue-miliony-ton-jedzenia-do-kosza-infografika
[2] Jw.
[3] Marnotrawienie żywności należy do strat żywności i dotyczy wyrzucania lub alternatywnego wykorzystywania (do celów niespożywczych) bezpiecznej i pożywnej żywności przeznaczonej do spożycia przez ludzi na wszystkich etapach łańcucha dostaw żywności, począwszy od produkcji podstawowej aż do poziomu konsumenta końcowego – gospodarstw domowych. Źródło: https://www.eca.europa.eu/Lists/ECADocuments/SR16_34/SR_FOOD_WASTE_PL.pdf
[4] Projekt „Opracowanie systemu monitorowania marnowanej żywności i efektywnego programu racjonalizacji strat i ograniczania marnotrawstwa żywności (PROM)” finansowane przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w ramach programu GOSPOSTRATEG realizowany w latach 2018 – 2020 przez konsorcjum w składzie: Federacja Banków Żywności, Instytut Ochrony Środowiska, KOWR, SGGW, PTTŻ.
[5] Niestety za sprawą zbyt opieszałych rozwiązań prawnych oraz światowej pandemii Covid-19 coraz bardziej oddalamy się od wcześniejszych założeń. Jak alarmuje FAO, w 2020 roku liczba osób cierpiących głód może wzrosnąć do 130 mln ludzi. Więcej na ten temat: http://www.fao.org/2019-ncov/q-and-a/impact-on-food-and-agriculture/en/
[6] https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/przeciwdzialanie-marnowaniu-zywnosci-18887685
Najnowsze komentarze