Elektrolity – o czym mowa?

Elektrolity to występujące w naszym ciele – zwykle w formie jonów – minerały. Są one nieodzowne dla wielu podstawowych funkcji naszego organizmu, takich jak m.in. utrzymanie prawidłowego poziomu płynów ustrojowych, regulacja ciśnienia krwi, przewodzenie impulsów nerwowych oraz wsparcie prawidłowego funkcjonowania mięśni.

Wśród elektrolitów wyróżniamy:

• sód;
• potas;
• wapń;
• magnez;
• fosforany;
• chlorki;
• wodorowęglany.

Do najważniejszych elektrolitów w naszym organizmie należą cztery pierwsze z wyżej wymienionych.

• Kluczowymi zadaniami sodu w ciele człowieka jest regulowanie ilości wody oraz ciśnienia krwi, a także zapewnienie prawidłowego funkcjonowania nerwów i mięśni. Nieprawidłowości w gospodarce sodu mogą skutkować poważnymi problemami zdrowotnymi, takimi jak nadciśnienie, zaburzenia funkcji nerek czy np. udar mózgu.
• Potas jest minerałem kluczowym dla prawidłowego funkcjonowania komórek, w tym nerwowych i mięśniowych. Jest on też istotny w regulowaniu funkcji serca i ciśnienia krwi. Niedobór potasu w organizmie może powodować poważne dolegliwości, takie jak np. drżenie i osłabienie mięśni, nieregularny rytm serca oraz zaburzenia równowagi płynów.
• Wapń to z kolei główny składnik naszych zębów i kości. Ponadto nasz organizm potrzebuje go do prawidłowego przewodzenia impulsów nerwowych, funkcjonowania mięśni i krzepnięcia krwi. Niedobór tego składnika grozi wystąpieniem zaburzeń w czynnościach układu mięśniowego i nerwowego, osteoporozy oraz zaburzeń rytmu serca.
• Jeśli chodzi o funkcjonowanie układu nerwowego oraz mięśni, jak również utrzymanie zdrowych zębów i kości, ważną rolę odgrywa tu również magnez. Jest on też niezbędny naszemu organizmowi do produkcji energii oraz regulacji poziomu cukru we krwi. Niedobory w zakresie tego minerału mogą prowadzić do drżenia, osłabienia mięśni, a nawet osteoporozy i zaburzeń rytmu serca.

 

Elektrolity – sposób działania i funkcje

Jaki jest mechanizm działania elektrolitów? Polega on na przemieszczaniu się jonów przez błony komórkowe (przez specjalne kanały jonowe), co zmienia napięcie tychże błon. Z kolei za sprawą tych zmian możliwe są skurcze mięśni, przewodzenie impulsów nerwowych, jak i wiele innych ważnych procesów.

Elektrolity są nieodzowne do prawidłowego zachodzenia wielu kluczowych procesów w naszym organizmie. Wśród ich podstawowych funkcji wymienić można:

• regulację pracy serca i ciśnienia krwi;
• przewodzenie impulsów nerwowych;
• regulowanie równowagi płynów;
• zapewnienie prawidłowej pracy mięśni;
• regulację pH.

 

Elektrolity:

• Pomagają w kontroli całkowitej ilości wody w naszym ciele, jak również poziomów poszczególnych płynów zarówno w komórkach, jak i poza nimi. Jako przykład można podać sód pomocny w regulowaniu ilości wody w naszym organizmie oraz potas, który z kolei kontroluje ilość wody w komórkach.
• Są niezbędne naszemu ciału do przewodzenia impulsów nerwowych (sód i potas). Nasze neurony przekazują te impulsy za sprawą wywołanych przemieszczaniem się jonów sodu i potasu przez błonę komórkową zmian napięcia.
• Zapewniają prawidłową pracę mięśni: wapń pełni kluczową rolę w procesie skurczu mięśni, natomiast magnez rozluźnia mięśnie po skurczu.
• Regulują poziom pH w naszym ciele, co jest o tyle istotne, że równowaga kwasowo-zasadowa zapewnia prawidłowe funkcjonowanie wielu procesów biochemicznych i enzymów.
• Sód i potas są niezbędne dla utrzymania prawidłowego ciśnienia krwi.
• Potas jest istotny w kontrolowaniu rytmu serca – jego nieregularność może być spowodowana niedoborem potasu.

 

Elektrolity – przyczyny zaburzeń

U źródeł zaburzeń elektrolitowych może stać wiele różnorodnych czynników, takich jak m.in. utrata płynów, nieprawidłowa dieta, choroby przewlekłe czy np. nadużywanie alkoholu.

• Do utraty płynów może dojść na skutek gorączki, wymiotów, biegunki lub np. nadmiernego pocenia się. W takich sytuacjach możemy stracić więcej soli mineralnych i wody, niż jesteśmy w stanie skompensować, i stąd biorą się zaburzenia elektrolitowe. Jest to ich najczęściej występująca przyczyna.
• Do niedoboru elektrolitów może również dojść z powodu nieprawidłowo zbilansowanej diety, która dostarcza niewystarczającą ilość niektórych  składników mineralnych.
• Regulację poziomu elektrolitów w naszym organizmie mogą zaburzyć niektóre choroby, takie jak np. zaburzenia hormonalne czy niewydolność nerek.
• Na poziom elektrolitów w naszym ciele wpływają też niektóre leki, takie jak np. antybiotyki, leki przeciwnowotworowe czy diuretyki (czyli leki i substancje działające moczopędnie).
• Jeszcze inną przyczynę zaburzeń elektrolitowych stanowi nadużywanie alkoholu, które może doprowadzić do niskiego poziomu magnezu i fosforu oraz wysokiego poziomu sodu w organizmie.
• Różne niedobory elektrolitowe (m.in. niski poziom sodu i potasu) mogą mieć swoje źródło w bulimii, anoreksji i innych zaburzeniach odżywiania.

 

 

Elektrolity – symptomy niedoboru

Elektrolity dostarczamy naszemu organizmowi wraz ze spożywaną żywnością i przyjmowanymi płynami, np. wodą mineralną. Do ich utraty wraz z wodą dochodzi natomiast podczas naturalnych procesów fizjologicznych, takich jak chociażby oddychanie, pocenie się czy oddawanie moczu.

Jeżeli tracimy elektrolity w nadmiarze, gospodarka wodno-elektrolitowa naszego organizmu zostaje zaburzona, a to prowadzi do odwodnienia. Pierwszym symptomem świadczącym o niedostatecznym nawodnieniu jest silne pragnienie, a także suchość błon śluzowych i ust.

O niedoborze elektrolitów mogą świadczyć następujące objawy:

• zmęczenie i osłabienie;
• zawroty głowy;
• zaburzenia równowagi;
• skurcze, drżenie lub bóle mięśni;
• nieprawidłowe ciśnienie tętnicze;
• zaburzenia rytmu serca;
• ból głowy;
• omdlenia;
• zaparcia lub biegunki, nudności;
• uczucie pragnienia oraz zwiększone wydalanie moczu;
• obrzęki kończyn dolnych.

W celu sprawdzenia poziomu elektrolitów w organizmie z krwi żylnej wykonuje się tzw. jonogram, tj. oznaczenie stężenia poszczególnych jonów.

Prawidłowe stężenie elektrolitów w organizmie wynosi:

• sód: 136–148 mmol/l;
• potas: 3,6–5,0 mmol/l;
• wapń: 2,25–2,70 mmol/l;
• magnez: 0,7–1,1 mmol/l. 

 

Elektrolity – kiedy uzupełniać?

Dla celów dostarczenia naszemu organizmowi, a następnie utrzymania w nim odpowiedniego stężenia elektrolitów polecana jest pełnowartościowa, dobrze zbilansowana dieta. 

Niektóre osoby wykazują zwiększone zapotrzebowanie na elektrolity, a należą do nich:

• sportowcy oraz osoby ciężko pracujące fizycznie;
• kobiety ciężarne i w okresie laktacji;
• chorzy cierpiący na schorzenia, których jednym z objawów jest wysoka gorączka;
• osoby po przebytym zatruciu pokarmowym z towarzyszącymi mu wymiotami i biegunką. 

 

Elektrolity – jak uzupełniać?

Dla uzupełnienie elektrolitów zalecane jest w szczególności regularne picie wody, w tym tej wysoko zmineralizowanej. Jeśli chodzi o napoje, polecany jest również sok pomidorowy jako bogate źródło potasu.

Ważnym punktem jest też zadbanie o dietę, tj. wzbogacenie jej o produkty z zawartością sodu, potasu, wapnia i magnezu. Są to m.in. banany, pomidory, migdały, pestki dyni czy np. suszone morele.

Z kolei sportowcy, zwłaszcza ci uprawiający sporty wytrzymałościowe (np. triathloniści, maratończycy), powinni sięgać po wzbogacone o elektrolity napoje izotoniczne.

 

 

Źródła:

• https://supermenu.com.pl/blog/elektrolity-na-co-pomagaja-jak-je-uzupelnic/
• https://www.apteka-melissa.pl/blog/artykul/elektrolity-kluczowe-skladniki-dla-organizmu-wlasciwosci-funkcje-i-wplyw-na-zdrowie,1239.html
• https://www.wapteka.pl/blog/artykul/elektrolity-czym-sa-jak-rozpoznac-ich-niedobor-i-jak-je-uzupelniac