Zapewne wielu z nas zauważyło już coraz większą dostępność napojów w butelkach z przytwierdzonymi na stałe nakrętkami. Obowiązek ten wejdzie oficjalnie w życie 1 lipca bieżącego roku. Z kolei już od jego początku obowiązują opłaty za plastikowe opakowania jednorazowego użytku, wydawane np. w restauracjach, barach i fast foodach.
Unijna dyrektywa SUP
Zanieczyszczenie środowiska naturalnego wciąż postępuje. Zapobieżenie temu zagrożeniu wymaga zakrojonych na szeroką skalę międzynarodowych działań, konieczne są również nowe rozwiązania prawne. Jedno z nich, podjęte dla ochrony środowiska przed postępującą degradacją, stanowi Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady UE w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko z dnia 5 czerwca 2019 r. Dokument ten nazywany jest też Dyrektywą SUP (ang. Single Use Plastics), a zawarte w nim rozwiązania celują zarówno w ograniczenie ilości odpadów, jak i ich przedostawania się do środowiska. Proponowane w unijnej dyrektywie środki zaradcze przyjęto również w Polsce – obowiązują w naszym kraju na mocy Ustawy z dnia 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw.
Celem wprowadzenia zmian prawnych jest rozwój gospodarki o obiegu zamkniętym, co oznacza po pierwsze eliminowanie z rynku produktów jednorazowego użytku, a po drugie projektowanie, a następnie produkcję wyrobów, które można naprawić, ponownie wykorzystać lub poddać recyklingowi.
Jakie rozwiązania zawiera dyrektywa SUP? Wyróżnić wśród nich można następujące:
- wprowadzenie opłat za jednorazowe opakowania, które są doliczane do rachunku w restauracjach czy fast foodach: np. za kubek na wynos trzeba obecnie dopłacić 20 groszy, natomiast za pojemnik 25 groszy;
- zakaz sprzedaży niektórych produktów jednorazowego użytku, takich jak m.in. plastikowe sztućce, patyczki higieniczne czy słomki;
- nakaz zebrania co najmniej 77% butelek z tworzyw sztucznych, które trafiły do obiegu po 2024 r.; pułap ten będzie stopniowo wzrastał w następnych latach.
Jeśli chodzi o zakaz lub wyraźne ograniczenie wprowadzania na unijny rynek produktów jednorazowego użytku, takich jak np. plastikowe sztućce czy mieszadełka, należą one do najczęściej zaśmiecających plaże Europy. Zgodnie z danymi Komisji Europejskiej tworzą aż 70% odpadów morskich w Unii.
Przepisy wprowadzone na mocy artykułu 6 Dyrektywy SUP dotyczą również opakowań z plastikowymi nakrętkami: „Państwa członkowskie zapewniają, aby (…) produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, których zakrętki i wieczka są wykonane z tworzyw sztucznych, mogły być wprowadzane do obrotu tylko wtedy, gdy te pokrywki i wieczka pozostają przymocowane do pojemników podczas etapu zamierzonego użytkowania produktu”.
W praktyce oznacza to obowiązek fabrycznego przytwierdzania wszelkich plastikowych nakrętek do butelek i kartonów. Przepis wchodzi w życie 1 lipca tego roku, jednak jego efekty już dziś są zauważalne w niejednym zarówno polskim, jak i europejskim sklepie. Wielu producentów postanowiło bezzwłocznie dostosować opakowania swoich produktów, bez czekania na ostateczny termin, w jakim dyrektywa wejdzie w życie. W sklepach poszerza się więc oferta artykułów z fabrycznie przymocowanymi nakrętkami.
Przytwierdzone nakrętki a środowisko
Nakrętki do napojów wydają się na pozór niepozorne i niegroźne, tymczasem mają wyraźny niekorzystny wpływ na środowisko naturalne. Co interesujące, są to najpowszechniej znajdowane na plażach odpady. Trafiając do mórz czy oceanów, stają się dużym zagrożeniem dla żyjących w nich dzikich zwierząt.
Wprowadzenie przepisów Dyrektywy SUP ma więc na celu zapobieżenie (względnie ograniczenie) przedostawaniu się takich artykułów do środowiska. Co więcej, efektem przytwierdzania nakrętek do butelek ma być również wzrost recyklingu plastiku. Do tej pory tak drobne elementy jak nakrętki trafiały w sortowniach do tzw. frakcji drobnej i nie podlegały wtórnemu przetworzeniu. Kierowane były albo do spalarni, albo na wysypiska śmieci. Teraz, po zmianie przepisów, cała butelka (łącznie z nakrętką) będzie podlegała recyklingowi, tak samo kartony z nakrętkami.
Co to oznacza dla nas, konsumentów? Odtąd butelkę lub karton z przytwierdzoną na stałe nakrętką wyrzucać będziemy do pojemnika na odpady z tworzyw sztucznych. Wyrzucamy całość, bez oddzielania poszczególnych części, co tylko utrudniłoby recykling.
Nowe rozwiązania nie wszystkim się podobają. Ich przeciwnicy zauważają dwa wynikające z nich problemy:
- opakowania z fabrycznie przytwierdzonymi nakrętkami są niepraktyczne, co więcej, mogą skutkować skaleczeniami przy piciu napojów;
- niepokój wzbudza przyszłość charytatywnych akcji zbierania nakrętek.
Charytatywne zbiórki nakrętek – co dalej?
Akcje zbierania nakrętek na cele charytatywne od lat cieszą się u nas dużą popularnością. Organizacje dobroczynne organizowały specjalne pojemniki, w których były one gromadzone. Stamtąd trafiały do punktów skupu, a środki z ich sprzedaży przeznaczano na cele charytatywne.
Dodatkową korzyścią z prowadzenia tego typu akcji był fakt, że nierzadko stanowiły one pierwszą lekcję ekologii dla najmłodszych. Co więcej, zebrane tym sposobem nakrętki przetwarzano w przedsiębiorstwach recyklingowych w granulat, akcje miały więc wymiar ekologiczny.
Wydaje się, że wraz z wprowadzeniem przepisów Dyrektywy SUP zbiórki nakrętek na cele dobroczynne skończą się. Pamiętajmy, żeby nie odrywać ich od nowych opakowań – mija się to całkowicie z obowiązującymi normami.
Okazuje się jednak, że choć organizacjom charytatywnym odejdzie jedna z metod pozyskiwania funduszy, strata dla środowiska naturalnego nie będzie tak duża. Realnie rzecz biorąc, zbierano i przekazywano do recyklingu jedynie niewielką część odkręconych nakrętek. Pozostałe były wyrzucane, a tym samym nie mogły zostać powtórnie przetworzone. Co więcej, już sam przewóz zebranych nakrętek do skupu generował dodatkowe koszty dla środowiska naturalnego – mianowicie ślad węglowy.
Pozostaje wierzyć, że niebawem organizacje charytatywne we współpracy z ekologami wymyślą nową metodę na ograniczenie plastiku przy jednoczesnym pożytku dla potrzebujących.
Źródła:
- https://eko360.pl/nakretki-przymocowane-na-stale-do-opakowania-o-co-chodzi/
- https://www.euractiv.pl/section/energia-i-srodowisko/news/nakretka-razem-z-butelka-co-jeszcze-od-tego-roku-zmieni-dyrektywa-sup/
Najnowsze komentarze