Jako konsumenci jesteśmy przyzwyczajeni do szerokiej oferty świeżych warzyw i owoców przez cały rok. Gdy w lutym mamy ochotę na szparagi pod beszamelem czy garść świeżych malin – nic prostszego. Wystarczy przejść się do pobliskiego dyskontu. W codziennym pośpiechu przeważnie nie zwracamy uwagi na to, skąd przyjechały kupowane przez nas produkty.
Warto jednak zmienić ten nawyk i dokonywać wyborów w bardziej świadomy sposób. Przyniesie to korzyści zarówno dla zdrowia, domowego budżetu, jak i planety.
Pamiętajmy, że warzywa i owoce, które przyjechały do nas z daleka, czasem nawet z innych kontynentów, mają za sobą wielodniowy transport. Aby mogły go przetrwać, należy zerwać je odpowiednio wcześnie, zanim staną się dojrzałe. Często na czas transportu muszą zostać zabezpieczone odpowiednimi środkami ochrony roślin. Sam transport też nie jest obojętny ekologicznie (emisja CO2) oraz ekonomicznie. Wpływa to na cenę kupowanej żywności i szkodzi środowisku.
Czy oznacza to, że powinniśmy zrezygnować z korzystnej dla zdrowia, nieprzetworzonej żywności? Oczywiście, że nie! Z pomocą przychodzi nam sezonowość oraz konsumencki trend zakupu żywności lokalnej. Ta dość niedawno zapoczątkowana moda żywieniowa opiera się na bardzo racjonalnym podejściu do planowania menu i zakupu żywności. Locavore [1], bo o nich mowa, określa konsumentów, którzy świadomie wybierają żywność wyprodukowaną lokalnie. Zwracają uwagę, by produkty spożywcze były uprawiane w odległości do 100 mil (160 km) od miejsca ich zamieszkania.
Idea locavore polega na ograniczeniu w diecie produktów, które przebyły tysiące kilometrów, aby trafić do sklepów [2]. Zamiast nich, locavore wybierają żywność krajową i regionalną. Działanie to wspiera również drobnych przedsiębiorców z lokalnych społeczności. Mogą oni produkować dobrej jakości żywność, mając gwarancję zbytu, a tym samym możliwości zarobkowania. Sam trend ma zachęcać także do niemarnowania żywności oraz konsumenckiego patriotyzmu.
Czy locavore może nieść także korzyści dla zdrowia?
Wybieranie krajowych warzyw jest elementem przede wszystkim korzystnym zdrowotnie i chroniącym środowisko naturalne. Polskie warzywa są wartościowe pod względem odżywczym, wspomagają układ trawienia. Zawierają liczne fitozwiązki o działaniu prozdrowotnym, w tym przeciwutleniającym, a niekiedy przeciwnowotworowym. Sezonowe lokalne warzywa i owoce dostarczają najważniejszych witamin i składników mineralnych, a także są źródłem błonnika.
Dzięki dużej ich różnorodności oraz zmieniającej się ofercie rynkowej podyktowanej kolejnością pór roku możliwe jest zaplanowanie diety tak, by była możliwie najbardziej urozmaicona.
Taka dieta ma działanie profilaktyczne względem chorób cywilizacyjnych. Potwierdzają to liczne badania naukowe, które wskazują, że osoby spożywające 400 g lub więcej warzyw i owoców dziennie rzadziej chorują na cukrzycę, choroby układu krążenia oraz niektóre typy nowotworów [3].
Liczne dobroczynne prozdrowotne działania przypisywane są zawartemu w tych produktach błonnikowi. Zapewnia on uczucie sytości, obniża stężenie glukozy i cholesterolu LDL we krwi [4]. Ponadto poprawia perystaltykę jelit, wiąże jony metali ciężkich, działa regulująco na pracę wątroby. Jednak prawdopodobnie najważniejszą jego rolą jest działanie prebiotyczne [5]. Niestrawne dla człowieka włókno pokarmowe staje się substratem dla symbiotycznych mikroorganizmów zasiedlających jelita. Zespół przyjaznych mikroorganizmów zwanych mikrobiotą wspiera odporność gospodarza [6]. Ponadto pewne szczepy bakterii jelitowych syntetyzują niektóre witaminy i niezbędne kwasy tłuszczowe, stymulują układ nerwowy i spełniają szereg istotnych dla zdrowia funkcji [7].
Praktyczne wskazówki
Jak sprawić, by dieta była bardziej urozmaicona i zasobniejsza w te prozdrowotne produkty?
Przede wszystkim warto poznać walory poszczególnych gatunków, różnice między odmianami oraz ich pochodzenie. Podpatrywać ciekawe przepisy, czy to w Internecie, czy wśród znajomych. Wymieniając się pomysłami i wypróbowując nowe dania, z pewnością ograniczymy powtarzalność menu, a przecież o to chodzi.
Dobrą praktyką jest też angażowanie dzieci podczas zakupów i gotowania. Produkty oswojone, samodzielnie wybrane i czasem też przygotowane będą chętniej akceptowane przez najmłodszych.
Kieruj się sezonowością, która niesie ogromny wybór poszczególnych gatunków i odmian warzyw i owoców. Ta różnorodność kształtów, kolorów, zapachów i faktur niewątpliwie skłania do kulinarnych eksperymentów.
Pamiętaj, że wiosna to idealny czas na zakup młodej zieleniny, pierwszych marchewek i rzodkiewek, a także boćwiny. Na stoisku z owocami dostaniesz pierwsze krajowe truskawki, czereśnie i kwaskową jagodę kamczacką.
Latem kupuj warzywa ciepłolubne, takie jak kabaczki, papryka, gruntowe pomidory i ogórki czy fasolka szparagowa. Letnie owoce to przede wszystkim czereśnie, owoce jagodowe, śliwki czy wczesne odmiany jabłek.
Jesień kulinarnie upłynie nam pod znakiem dyń i warzyw korzeniowych. O tej porze roku stragany oferują nam niezliczone odmiany jabłek, gruszki oraz krajowe winogrona i orzechy.
Zimą zaś warto zaopatrzyć się w warzywa okopowe, kapustne, suche nasiona roślin strączkowych, dobrze przechowywane jabłka, gruszki i śliwki.
Kupuj lokalnie. Dzięki temu masz pewność, że wybrane warzywa i owoce nie były długotrwale transportowane i przechowywane, a przez to nie zmniejszyły swojego potencjału korzyści prozdrowotnych.
Korzystaj z przetworów i mrożonek. Szczególnie te przygotowane samodzielnie z zebranych w pełni sezonu warzyw i owoców zachowały smak, aromat i składniki odżywcze zawarte w surowcu, z którego powstały.
Podsumowanie
Polacy jadają zdecydowanie za mało warzyw i owoców [8]. Aby to zmienić, warto szukać lokalnych sezonowych produktów, poznawać ich walory oraz eksperymentować w kuchni. Przyniesie to korzyści dla zdrowia, domowego budżetu, a także środowiska naturalnego. Ponadto kreatywność w kuchni to ogromna frajda.
Bibliografia:
[1] Ruth-McSwain, A. (2012). Eating green: coverage of the locavore movement. Journal of Extension, 50(5), v50-5a7.
[2] Gray, M. (2013). Labor and the locavore: The making of a comprehensive food ethic. Univ of California Press.
[3] Martínez-González, M. Á., de la Fuente-Arrillaga, C., López-del-Burgo, C., Vázquez-Ruiz, Z., Benito, S., & Ruiz-Canela, M. (2011). Low consumption of fruit and vegetables and risk of chronic disease: a review of the epidemiological evidence and temporal trends among Spanish graduates. Public health nutrition, 14(12A), 2309-2315.
[4] McNamara, D. J. (2000). Dietary cholesterol and atherosclerosis. Biochimica et Biophysica Acta (BBA)-Molecular and Cell Biology of Lipids, 1529(1-3), 310-320.
[5] Cui, J., Lian, Y., Zhao, C., Du, H., Han, Y., Gao, W., … & Zheng, J. (2019). Dietary fibers from fruits and vegetables and their health benefits via modulation of gut microbiota. Comprehensive Reviews in Food Science and Food Safety, 18(5), 1514-1532.
[6] D’Amelio, P., & Sassi, F. (2018). Gut microbiota, immune system, and bone. Calcified tissue international, 102(4), 415-425.
[7] Biedermann, L., & Rogler, G. (2015). The intestinal microbiota: its role in health and disease. European journal of pediatrics, 174(2), 151-167.
[8] https://www.pap.pl/centrum-prasowe/725780%2Ckonsumpcja-warzyw-i-owocow-we-wrzesniu-2020-roku.html
Najnowsze komentarze