Domowe przetwory to bogactwo cennych witamin i składników odżywczych, z którego warto czerpać zwłaszcza zimą, kiedy dostęp do świeżych warzyw i owoców jest ograniczony. Co więcej, stanowią one wspaniały sposób na przetwarzanie sezonowych plonów natury.
Warzywa i owoce pełnią nieocenioną rolę w zapobieganiu ryzyku wystąpienia chorób przewlekłych, wliczając w to choroby cywilizacyjne. Dzieje się tak za sprawą zawartych w nich witamin, związków flawonoidowych, biopierwiastków, pektyn i błonnika pokarmowego, a także fitoestrogenów, kwasów organicznych oraz łatwo przyswajalnego cukru.
Popularność domowych przetworów od kilku lat wzrasta. Czy rzeczywiście warto je robić i jeść? Czy są zdrowe? Przekonajmy się.
Lepsze od suplementów
Warzywa i owoce, jak również przygotowane z nich przetwory, stanowią cenne źródło witaminy C. Są w stanie pokryć nawet 75% zapotrzebowania naszego organizmu na ten związek, który m.in. normuje ciśnienie krwi. Zawierają ponadto witaminę E i β-karoten, a dzięki temu zmniejszają ryzyko zawału, jak i procesy utleniania się lipidów, a ponadto hamują rozwój miażdżycy.
Co do warzyw, dostarczają nam one błonnika pokarmowego i to w niemałej ilości, bowiem nawet 30-40%. Dodatkowo czerpiemy z nich również kwas foliowy, potas, β-karoten i witaminę K.
Z warzyw i owoców oraz zrobionych na ich bazie przetworów czerpiemy również naturalne przeciwutleniacze, takie jak m.in. karotenoidy czy związki fenolowe. Są one szczególnie cenne dla naszego zdrowia, ponieważ obniżają ryzyko wystąpienia chorób nowotworowych. Zalicza się do nich także likopen, którego źródło stanowią m.in. pomidory. Związek ten zmniejsza niebezpieczeństwo wystąpienia nowotworu szyjki macicy u kobiet i prostaty u mężczyzn. Warto w tym miejscu dodać, że organizm człowieka lepiej przyswaja go z pomidorów przetworzonych (ketchup, przecier) niż ze świeżych.
Choć to tylko kilka pozytywów, jakie wiążą się ze spożyciem warzyw i owoców, nie ulega wątpliwości, że stanowią nieodzowne i cenne składniki naszego codziennego jadłospisu. Zimową porą, kiedy nie są dostępne w postaci świeżej, z powodzeniem zastąpią je przetwory. Tak naprawdę przetworzeniu można poddać praktycznie każdy rodzaj warzyw i owoców, przygotowując na ich bazie mrożonki, przeciery, sosy, marynaty, kiszonki, susze czy też dżemy, konfitury, soki i nalewki.
Jeśli chodzi o przetwory, szczególną popularnością cieszą się od pewnego czasu kiszonki. Ze względu na liczne zalety, do których należy wysoka wartość odżywcza, bogactwo witamin, minerałów i błonnika, jakiego dostarczają przy jednoczesnej niskiej wartości kalorycznej, określa się je mianem superfoods. Co więcej, kiszonki stanowią naturalne probiotyki, bowiem oddziałują niezwykle korzystnie na florę bakteryjną jelit. Mająca miejsce w trakcie procesu kiszenia fermentacja mlekowa nie tylko normuje witaminę C oraz prowitaminy A i E, ale też powstają wtedy dodatkowo witaminy B2 i PP. Warto wiedzieć, że lepszym źródłem tych ostatnich są warzywa kiszone, nie świeże.
Gwarancja składu i jakości
Sklepowe półki wręcz uginają się pod ciężarem wszelkiego rodzaju gotowych przetworów, które dodatkowo potrafią kusić atrakcyjnymi cenami. Dobrze jest jednak uświadomić sobie, że przygotowywanie ich samodzielnie daje nam gwarancję w kwestii zarówno składu, jak i jakości. Skoro sami dokonujemy wyboru tak składników, jak i receptur na ich przetworzenie, zyskujemy pewność co do ich smaku i wartości zdrowotnej.
Dążąc do tego, żeby nasze przetwory faktycznie były pełnowartościowe i zdrowe, a do tego, by zachowały trwałość i jakość przez zimowe miesiące, musimy zadbać o dobre surowce. Zarówno warzywa, jak i owoce muszą być przede wszystkim w pełni zdrowe i bez najmniejszych śladów zepsucia. Pamiętajmy np., by wystrzegać się praktyki wycinania z nich fragmentów z objawami pleśni lub obicia. Jeżeli powierzchnia produktu zaczęła pleśnieć, możemy być pewni, że również jego wnętrze jest już zaatakowane. Pleśń natomiast działa na nasz organizm toksycznie, dlatego zajęte nią warzywa czy owoce należy bezwzględnie odrzucić.
Do przygotowania domowych przetworów najlepiej nadają się:
- młode i delikatne warzywa (te starsze będą miały większe gniazda nasienne, a także więcej włókien i skrobi);
- w pełni dojrzałe owoce charakteryzujące się intensywnym smakiem i kolorem.
Surowce na przetwory poleca się nabyć w sprawdzonych miejscach i u pewnych osób, tj. na targu lub bazarze, alternatywnie prosto od rolnika, najlepiej z upraw ekologicznych.
Warto pamiętać, że za robieniem domowych przetworów zamiast kupowania gotowych w sklepie przemawia również fakt naszej kontroli nad wszelkiego rodzaju dodatkami. To my decydujemy, ile w naszych wekach znajdzie się cukru, soli czy np. octu.
Brak konserwantów
Dlaczego tak chętnie sięgamy po przetwory z marketu? Przyciąga nas niewątpliwie ich wyrazisty, piękny aromat i kolor, do którego dochodzi również intensywny smak. Pozostaje nam pozostać świadomymi, że o te jakże zachęcające do kupna atrybuty postarali się zazwyczaj producenci, dodając do swoich produktów sztuczne aromaty i barwniki. Poza nimi w przetworach potrafią występować również konserwanty, różnego typu substancje słodzące czy tzw. zagęstniki. Na etykiecie artykułu ujmowane są one zwykle pod symbolami E. Choć nie każdy taki dodatek szkodzi naszemu zdrowiu, to już przyjmowany na co dzień, do tego w sporych ilościach, może przyczynić się do wystąpienia określonych przypadłości. Dokuczać może nam w takim przypadku ból głowy, dolegliwości ze strony układu pokarmowego, nudności, alergie i wysypki, a zdarza się, że i duszności.
Miejmy na uwadze, że zawartość różnego rodzaju sztucznych dodatków to cecha charakterystyczna produktów przetworzonych. Tymczasem zdecydowanie rekomenduje się nam ograniczać tego typu żywność, wybierając zamiast niej tę nieprzetworzoną, wyroby naturalne czy właśnie domowe przetwory.
Bogactwo witamin
Żeby domowe przetwory zachowały swoją trwałość i jakość przez kilka zimowych miesięcy, wybrane do ich przygotowania surowce trzeba poddać odpowiedniej obróbce. Do naturalnych metod przedłużania ich trwałości należy np. kiszenie, zalewanie octem czy pasteryzacja. Co ważne, wykorzystanie tych procesów pozwala zachować większość witamin – w porównaniu do zwykłego przechowywania żywności utracie ulega ich zdecydowanie mniej.
Kolejny argument, który przemawia za naturalnymi metodami utrwalania żywności, to zachodzący w ich wyniku wzrost dostępności witamin i składników mineralnych. Dzięki temu z kolei nasz organizm może je lepiej i bardziej efektywnie wykorzystać, a my czujemy się potem zdrowsi, a nasze samopoczucie ulega poprawie.
Co zagwarantuje najwyższą ilość witamin i minerałów w domowych przetworach? Zaleca się sporządzać je w pełni sezonu na określone warzywo lub owoc, możliwie najszybciej po ich zakupie lub zbiorze. Warto wiedzieć, że przechowując surowce – bez względu na to, czy ma to miejsce w temperaturze pokojowej, czy w lodówce – z każdym dniem tracimy pewną część zawartych w nich witamin. Straty te następują na skutek działania promieni słonecznych oraz dostępu tlenu.
Sezonowość warzyw i owoców
Choć przygotowywanie przetworów jednoznacznie kojarzy nam się z latem, to niejedyna pora roku, kiedy możemy je robić. Dobrym okresem jest również wiosna i jesień. Zanim więc przystąpimy do szykowania weków, warto poznać tzw. kalendarz sezonowości. Tylko przygotowanie domowych przetworów z warzyw i owoców zebranych w szczycie sezonu zapewni nam bogactwo najcenniejszych witamin, składników mineralnych i innych służących zdrowiu substancji.
Z jakich surowców możemy sporządzić domowe przetwory? W podziale na pory roku wygląda to następująco:
- wiosną świetnie nadaje się na ten cel rabarbar i szczaw, ale też np. pędy sosny;
- lato to idealny czas na wykorzystanie truskawek, malin, gruszek, wiśni i czereśni, porzeczek, jagód, moreli, a także pomidorów i ogórków;
- jesienią sięgnijmy po grzyby, dynię, paprykę oraz jabłka, śliwki, winogrona, aronię, jarzębinę, a także żurawinę i owoce dzikiej róży.
Przekonani do wartości domowych przetworów możemy przystąpić do ich przygotowywania, angażując w to zadanie wszystkich domowników. Wspólne zbieranie odpowiednio dojrzałych warzyw i owoców to sposób na świetną zabawę, a przy tym integrację z najbliższymi i umacnianie rodzinnych więzi. Sporządzanie weków możemy też z powodzeniem zamienić w lekcję o zdrowych nawykach żywieniowych i niemarnowaniu żywności dla najmłodszych członków rodziny.
Źródła
- https://upwr.edu.pl/aktualnosci/eksperci-upwr-radza–dlaczego-warto-robic-przetwory-4120.html [dostęp: 28.08.2024].
- https://akademiasmaku.pl/artykul/dlaczego-warto-robic-przetwory,19 [dostęp: 28.08.2024].
Najnowsze komentarze